Inżynier i Fizyk Medyczny 3/2015 vol. 4
139
artykuł
/
article
fizyka medyczna
/
medical physics
Wiceprzewodniczący
Komisji ds. Procedur
i Audytów Klinicznych
Zewnętrznych
w zakresie radiologii
i diagnostyki obrazowej
oraz radiologii
zabiegowej
Szef ŁOŚ Sp. z o.o.
Fizyk w zakładzie radiologii
Ryszard Kowski
Polskie Towarzystwo Inżynierii Klinicznej, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego,
ul. Marymoncka 99/103, Warszawa, tel. +48 602 115 606, e-mail:
O roli fizyka w radioterapii w zasadzie wiado-
mo wszystko i nikt nie neguje jego nieodzowności
w systemie leczenia onkologicznego. Wiadomo ja-
kie ma spełniać zadania, wiadomo jak powinno wy-
glądać jego kształcenie i potwierdzanie kompeten-
cji. W medycynie nuklearnej też, choć tam bardziej
oczywisty jest chemik. Fizyk w zakładzie radiologii,
mimo wielu już lat funkcjonowania specjalizacji i co-
raz większej liczby fizyków, ciągle stanowi dla wielu
zagadkę: po co?! Dzięki wymaganiom NFZ udziału
fizyka w procedurach spektroskopii metodą rezo-
nansu magnetycznego czy obrazowania funkcjo-
nalnego uchyliło trochę drzwi, ale to ciągle jeszcze
nie przesądza o właściwej pozycji i jego znaczeniu
w diagnostycznej pracowni radiologicznej. Wbrew
pozorom, rola fizyka w radiologii jest może nawet
ważniejsza i trudniejsza niż w radioterapii, gdzie
wszystko jest oczywiste i poukładane.
Rozważmy zatem dwa aspekty problemu „co robi
fizyk w zakładzie radiologii”:
1)
Jakie czekają go zadania?
2)
Jaką wiedzą powinien dysponować?
W diagnostycznych lub zabiegowych radiolo-
gicznych procedurach wzorcowych brak jest fizyka.
Nie dlatego, że jest tam niepotrzebny, ale dlatego,
że zapisy tych procedur określają wymagalne mini-
mum warunków, które trzeba spełnić, by można je
było wykonywać. Wpisanie do zespołu realizujące-
go te procedury fizyka oznaczałoby paraliż systemu
diagnostyki obrazowej, bo na razie osób kompe-
tentnych w tym zakresie jest bardzo mało.
W punkcie 11. Część ogólnej procedury wzor-
cowej znaleźli się zatem jedynie główni ich
wykonawcy, czyli lekarz radiolog i technik elektro-
radiologii. W radiologii zabiegowej również lekarze
innych specjalności oraz pielęgniarki. Cóż zatem
w takiej pracowni będzie robił fizyk?
Radiologia jest dziedziną niezwykle silnie zależną
od techniki. Poza tym wykorzystuje czynniki poten-
cjalnie szkodliwe, jakimi są promieniowanie joni-
zujące i nefrotoksyczne środki kontrastujące. Dla
zdrowia pacjenta dawki obu tych czynników mają
ogromne znaczenie. Z tej przyczyny w radiologii
mówimy nie o „zapewnieniu jakości” (czyli o dąże-
niu do coraz wyższej jakości uzyskiwanych obra-
zów), a o „zarządzaniu jakością” (czyli o uzyskiwaniu
obrazów o zawartości informacyjnej adekwatnej do
problemu klinicznego określonego w skierowaniu).
Zasada ALARA mówi przecież o „rozsądnie” niskiej
dawce. Kluczową zatem sprawą jest rzeczywiste re-
alizowanie zasady optymalizacji.
Radiolog, na podstawie opisanego w skierowa-
niu problemu klinicznego, określa wymaganą jakość
obrazu i przekazuje technikowi podstawowe wy-
magania dotyczące procedury (podanie środków
kontrastujących, grubość warstw, konieczny do
zobrazowania obszar anatomiczny, fazowość bada-
nia etc.). Na podstawie tego technik elektroradio-
logii układa pacjenta, ustawia prawidłowe wartości
parametrów ekspozycji oraz realizuje procedurę
akwizycji obrazów (zależnie od metody ich uzyski-
wania – radiografia, tomografia komputerowa – na
tym etapie działań udział radiologa będzie mniejszy
lub większy). Po otrzymaniu obrazów radiolog do-
konuje ich interpretacji i formułuje wnioski diagno-
styczne przekazywane następnie pacjentowi lub
