vol. 4 3/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
130
radiologia
\
radiology
artykuł naukowy
\
scientific paper
Test przeprowadza się z wykorzystaniem fantomu zawiera-
jącego gorące i zimne strefy o różnych rozmiarach oraz wkład-
kę wypełnioną kulkami styropianowymi symulującą płuco [27].
Fantom powinien być jednorodnie wypełniony roztworem
18
F,
zapewniając w ten sposób określone warunki osłabiania promie-
niowania. Koncentracja aktywności w tle powinna odpowiadać
sytuacji klinicznej (około 400 MBq w objętości fantomu). W przy-
padku czterech najmniejszych sfer, koncentracja aktywności
powinna pozostawać w stosunku 4:1 oraz 8:1 do koncentracji
aktywności w tle (dwa pomiary). Dwie największe sfery powinny
pozostać nienapełnione w trakcie pomiaru.
Fot. 4
. Fantom (model PET NEMA 2007/IEC 2008) symulujący klatkę piersiową
człowieka wraz z wkładką symulującą płuco oraz sześcioma sferami „gorącymi”
o różnych wymiarach
Źródło: [25].
Jakość obrazu jest oceniana na podstawie wartości kontrastu
określonego dla gorących oraz zimnych sfer, parametru okre-
ślającego jednorodność na obrazie (
percent bacground variabili-
ty
) oraz parametru określającego poprawność zastosowanych
korekcji, zdefiniowanego jako stosunek średniej wartości liczby
zliczeń w regionie zainteresowania w obszarze wkładki płucnej
do średniej wartości liczby zliczeń w tle.
Warto wspomnieć, że wykorzystując ten sam fantom, można
określić również tzw. współczynnik odzyskiwania RC (
Recovery Co-
efficient
), który pozwala ocenić zdolność tomografu PET do właści-
wego odwzorowania ilościowego koncentracji aktywności w zależ-
ności odwielkości obiektu. Ograniczona rozdzielczość przestrzenna
urządzenia prowadzi do efektu „rozlewania się” zliczeń poza granice
geometryczne obiektu, obserwowanego jako rozmycie jego obra-
zu. Efekt ten ulega nasileniu wraz ze zmniejszającą się wielkością
obiektu (efekt częściowej objętości PVE –
Partial Volume Effect
).
Parametr RC określa stosunek wartości koncentracji aktywności
zobrazowanej wsferze do rzeczywistej, zawartej wniej koncentracji
aktywności. Procedura przeprowadzenia tego testu jest dokładnie
opisanawpublikacji EANM[28] i zgodna z założeniami normy IEC [9].
Test ten stał się również podstawą inicjatywy EANM – EARL (
EANM
Research Ltd
), mającej na celu podniesienie jakości usług oraz stan-
daryzację uzyskiwanych wartości SUV (
standard uptake value
) w ba-
daniach PET/CT z użyciem
18
F-FDG pomiędzy różnymi ośrodkami
wykonującymi badania PET na terenie Europy (informacje o inicjaty-
wie dostępne na stronie EANM:
).
Testy eksploatacyjne
Pierwszym elementem sprawdzenia nowo zainstalowanego
systemu w ośrodku klinicznym są testy akceptacyjne przepro-
wadzane przez autoryzowanych przedstawicieli serwisu oraz
użytkownika – najczęściej zgodnie z normą NEMA. Rutynowa
kontrola jakości rozpoczyna się bezpośrednio po instalacji oraz
odbiorze urządzenia i powinna być prowadzona regularnie przez
cały okres użytkowania sprzętu.
Dzienna kontrola jakości urządzenia PET odbywa się obecnie
najczęściej zgodnie z zaleceniami producenta oraz za pomocą
dodatkowego wyposażenia i ewentualnie dostarczanych przez
niego źródeł promieniotwórczych. Obejmuje testy oraz wizuali-
zację prawidłowego funkcjonowania kolejnych modułów syste-
mu, w formie narzuconej przez producenta.
Jedno z rozwiązań przewiduje wykorzystanie liniowego źró-
dła
68
Ge, które jest zintegrowane z obudową urządzenia PET/
CT (przechowywane w specjalnym pojemniku osłonnym i wy-
suwane w czasie przeprowadzania testu, wymieniane zgodnie
z certyfikatem źródła). Wykonanie dziennej kontroli polega na
przeprowadzeniu akwizycji, gdy źródło kontrolne jest szybko
obracane wokół matrycy detektorów, powodując ich jednorod-
ne napromieniowanie. Podobny efekt można osiągnąć przez
zastosowanie cylindrycznego fantomu jednorodnie wypełnio-
nego izotopem promieniotwórczym
68
Ge lub
18
F o zadanej ak-
tywności. W zależności od proponowanego przez danego pro-
ducenta rozwiązania, na jego podstawie system może dokonać
m.in. weryfikacji normalizacji, oceny prawidłowego przeliczenia
liczby zliczeń podzielonej przez jednostkę objętości na rzeczy-
wistą koncentrację aktywności, jednorodności wzmocnienia
fotopowielaczy oraz kalibracji szerokości okna czasowego ko-
incydencji CTC (
Coincidence Timing Calibration
). W efekcie uzy-
skiwana jest wizualna mapa bloków detekcyjnych używana do
sprawdzania ich odpowiedzi, a także statystyki wskazujące na
zgodność uzyskanych parametrów z przyjętymi zakresami dla
danego skanera. Powinna być również umożliwiona ocena wizu-
alna sinogramów. Należy jednak zaznaczyć, że nie każdy produ-
cent przewidział opcję automatycznego generowania podglądu
sinogramu kontrolnej akwizycji. Okresowo wykonywana jest
kalibracja wzmocnienia fotopowielaczy (według wymagań pro-
ducenta – zwykle raz na tydzień) oraz kalibracja odwzorowania
koncentracji aktywności (według wymagań producenta – naj-
częściej raz na kwartał).
Nie wszystkie rozwiązania producenckie proponują auto-
matyczną weryfikację odwzorowania koncentracji aktywności,
np. w ramach testów codziennych. Jednakże przeprowadzenie
tego testu w sposób nieautomatyczny nie stanowi problemu.
Wymaga przeprowadzenia obrazowania dedykowanego fanto-
mu jednorodnie wypełnionego roztworem
18
F-FDG i weryfikacji
zgodności koncentracji aktywności określanej przez aparat PET
z rzeczywistą koncentracją aktywności. Zgodnie z zaleceniami
IAEA, test tego parametru powinien być przeprowadzany co naj-
mniej raz na kwartał. W przypadku przekroczenia założonej 5%
