vol. 4 3/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
154
artykuł
\
article
radioterapia
\
radiotherapy
Wprowadzenie
Polska należy do krajów europejskich o jednym z najwyż-
szych poziomów zachorowania na raka szyjki macicy. W 2006
r. odnotowano 3345 nowych zachorowań i stwierdzono 1819
zgonów z tego powodu [1]. Fakt, że nowotwór ten rozwija się
najczęściej u kobiet w okresie pełnej wydolności życiowej
sprawia, że rak szyjki macicy zyskał miano choroby społecznej.
Chorują młode kobiety, jednak wraz z wiekiem zachorowal-
ność szybko wzrasta – szczyt przypada w okresie 45-55 roku
życia kobiety. Najczęściej występującym typem histopatolo-
gicznym jest rak płaskonabłonkowy (
carcinoma planoepithe-
liale
) w postaci rogowaciejącej lub nierogowaciejącej i stano-
wi on około 95% złośliwych nowotworów szyjki macicy [2].
Ryzyko zajęcia węzłów chłonnych w stopniu według FIGO IA wy-
nosi od 1% do 5% i wzrasta do 20% w przypadku stopnia IB i do
ponad 45% w zaawansowanych stopniach choroby FIGO III i IV
[3-5].
Podstawowymi metodami leczenia raka szyjki macicy są: za-
bieg chirurgiczny, napromienianie i chemioterapia. W terapii
raka szyjki macicy stosuje się obecnie wszystkie trzy formy le-
czenia w różnym wzajemnym połączeniu. Wyboru metody tera-
peutycznej dokonuje się głównie na podstawie klinicznej oceny
stopnia zaawansowania według Klasyfikacji Międzynarodowej
Federacji Ginekologów i Położników (FIGO) i klasyfikacji TNM.
Konieczne przy doborze terapii jest uwzględnienie czynników
prognostycznych [6-8].
Leczenie chirurgiczne jest standardową formą terapii raka
szyjki macicy w stopniach zaawansowania klinicznego według
FIGO I i IIA. Najczęściej stosuje się radykalną operację usunięcia
macicy z węzłami chłonnymi miednicy małej. U młodych kobiet
w stopniu zaawansowania choroby według FIGO IA i pragnących
mieć potomstwo, można stosować konizację, amputację szyjki
macicy lub brachyterapię jako leczenie radykalne [9].
Radioterapia jest, obok chirurgii, główną metodą terapeu-
tyczną i w zależności od stopnia zaawansowania może być sto-
sowana jako: leczenie samodzielne lub pooperacyjne leczenie
uzupełniające [10, 11].
Leczenie łączy się – napromienianie z pól zewnętrznych (te-
leterapia) z brachyterapią śródjamową i chemioterapią. Celem
teleterapii jest podanie odpowiednio wysokiej dawki na naciek
nowotworowy w szyjce macicy, na przymacicza, ale przede
wszystkim na regionalne węzły chłonne.
Powszechnie stosowana radioterapia trwa około 6-8 tygo-
dni, pacjent otrzymuje wysoką dawkę całkowitą, ale podawaną
w niskich dawkach frakcyjnych raz lub 2 razy dziennie przez 5 dni
w tygodniu. Działanie promieniowania nie ogranicza się jedynie
do samego guza nowotworowego, ale obejmuje także otaczają-
ce tkanki zdrowe, wywołując różne objawy kliniczne w postaci
odczynów popromiennych. Objawy te są spowodowane śmier-
cią komórki lub procesami gojenia zaczynającymi się w obrębie
napromienianych tkanek, a skutki napromieniania mogą utrzy-
mywać się kilka tygodni, miesięcy lub nawet lat po zakończeniu
leczenia [12]. Do głównych przyczyn niepowodzenia radioterapii
należą: brak możliwości podania wystarczająco wysokiej dawki
całkowitej ze względu na ograniczoną tolerancję tkanek pra-
widłowych, zdolność komórek nowotworowych do naprawy
uszkodzeń powstałych w wyniku promieniowania, upośledze-
nie układu odpornościowego, zaburzenia metaboliczne i cho-
roby współistniejące, niska promieniowrażliwość nowotworu
oraz zły dobór techniki leczenia, dawki całkowitej czy sposobu
frakcjonowania.
U wszystkich chorych leczonych onkologicznie pojawiają się
objawy niepożądane po radioterapii, tzw. odczyny popromien-
ne. Należy pamiętać o indywidualnych i nieprzewidywalnych
reakcjach wczesnych i późnych oraz o wyższej toksyczności le-
czenia skojarzonego: chemioterapii z radioterapią [13].
Omówienie
Pozycjonowanie miednicy
Prawidłowe, odtwarzalne ułożenie miednic jest niezmiernie
ważnym elementem współczesnego planowania leczenia radio-
terapii w leczeniu raka szyjki macicy.
Fot. 1
. Rzut boczny na kości miednicy
Spotykamy się z wieloma określeniami obrazującymi pozycję
miednicy. Najczęściej spotykanym ruchem miednicy jest ruch
obrotowy. W sposób obrazowy można ruch ten porównać do
ruchu wskazówek zegara. Jeśli rozpatrzymy obrót zgodny z ru-
chem wskazówek zegara i chwilę maksymalnego wychylenia
w tym obrocie, to można takie przemieszczenie określać jako np.
uniesienie, wychylenie ku górze albo wypoziomowanie miedni-
cy. Można spotkać się też z określeniem wypchnięcia miednicy
w przód, co można traktować jako nieprawidłową korektę.
Ruch powrotny, czyli rotacja wsteczna miednicy (obrót prze-
ciwny do ruchu wskazówek zegara) i jej maksymalne wychy-
lenie w tym obrocie, nazwać można cofnięciem, schowaniem
lub pochyleniem w przód i ku dołowi [14]. Ruch ten powoduje
wystąpienie napięcia na odcinku lędźwiowym kręgosłupa tzw.
mostkowanie. Pozycja ta sprawia, że struktury anatomiczne
