Page 24 - IFM 4 2012 - Całość

vol. 1 4/2012 Inżynier i Fizyk Medyczny
artykuł \ article kontrola jakości \ quality control
162
Zgoda
Pacjenci często nie są informowani o potencjalnych komplikacjach
wynikających z realizacji usługi medycznej. W wyniku przekazania
pacjentowi niewłaściwych wyjaśnień, może on nie wyrazić zgody
na wykonanie badań lub na poddanie się procedurze terapeutycz-
nej. Pacjenci mają prawo do uczestniczeniawprocesie decyzyjnym
dotyczącym wydania zgody na wszystkie czynności diagnostycz-
ne czy terapeutyczne związane z realizowanymi procedurami. Nie-
mniej jednak, mogą podjąć właściwą decyzję tylko wtedy, jeśli zo-
staną im wyjaśnione wszystkie pozytywne i negatywne czynniki.
Wuzyskaniuzgodypersonel/lekarzspecjalistamusipotwierdzić,że:
• pacjent jest kompetentny/uprawniony do wydania zgody,
• informacja jest zrozumiana przez pacjenta, przekazana do-
kładnie i na czas,
• zgoda jest wydana bez przymusu.
Informacje muszą być wystarczające i przekazane pacjentowi
przy założeniu, że rozumie on naturę wykonywanych czynności
i jest świadomy wszystkich konsekwencji oraz każdego znaczącego
ryzyka, związanego z wykonywanym badaniem lub zabiegiem. De-
cyzja o przekazaniu słownej lub pisemnej zgody na pewnomoże być
zależna od złożoności procedury i stopnia potencjalnych efektów
ubocznych. Rejestracja uzyskanych zgód powinna być archiwizowa-
na w odpowiednich medycznych bazach danych. Informacje powin-
ny być także umieszczane na ulotkach opisujących badanie – prze-
bieg, zastosowanie, potencjalne korzyści i komplikacje, które mogą
być przekazane pacjentom przed podpisaniem formalnej zgody.
Czynniki zarządzania ryzykiem
Wszystkie rodzaje badań powinny mieć opracowane właściwe
protokoły zakładowe wraz z określeniem potencjalnych kompli-
kacji. Pozwalają one podjąć próby eliminacji zagrożeń i łagodze-
nia niepożądanych skutków ubocznych.
Procedury medyczne powinny być przeglądane, a pojawiające
się komplikacje audytowane i porównywane do krajowych i mię-
dzynarodowych standardów. Jeśli częstość komplikacji wwyniku
procedur radiologicznych jest na niewłaściwym, wysokim pozio-
mie, powinna zostać przeprowadzona analiza przyczyn, a w kon-
sekwencji specjalne szkolenie personelu.
Personel powinien być świadomy ryzyka iniekcji środka kon-
trastowego oraz mieć wszechstronną wiedzę o podawanych sub-
stancjach. Należy opracować procedury przeciwdziałania tym re-
akcjom. Ważne jest, aby wszyscy pracownicy zakładu radiologii
byli przeszkoleni w zakresie resuscytacji. Radiolodzy i personel
powinni regularnie aktualizować wiedzę, zwłaszcza w zakresie
redukowania komplikacji następujących po wprowadzeniu nisko
osmolarnych środków kontrastowych.
Zarząd szpitala powinien zapewniać właściwą obsadę pielęgniar-
ską, która jest wymagana w zakładzie radiologii do opieki oraz mo-
nitorowania pacjentów podczas procedur inwazyjnych. Zespół pielę-
gniarski powinien być świadomy podejmowanych technik i zdolny do
asystowaniaradiologowipodczasprocedury, jeżeli jesttowymagane.
Środki uspokajające i przeciwbólowe stosowane szczególnie
w procedurach interwencyjnych, mogą mieć wpływ na obniżenie
wydolności oddechowej i sercowej. Pacjenci powinni być monitoro-
wani za pomocą właściwych urządzeń medycznych. Wsparcie far-
makologiczne może być również wymagane w przypadku nieprzy-
tomnych lub poważnie chorych pacjentów, co może determinować
wzrost ryzyka komplikacji o charakterze sercowo-oddechowym.
Komunikacja
Błąd komunikacji jest ważnym źródłem wypadków radiologicz-
nych i może doprowadzić do wykonywania nieodpowiedniego
badania lub zabiegu.
Wymagane informacje
Na karcie zlecenia na wykonanie procedury radiologicznej mogą
pojawić się niewystarczające dane kliniczne. Niezwykle ważne
z punktu widzenia bezpieczeństwa realizacji usług radiologicz-
nych jest odpowiednie wypełnienie i podpisanie formularza
skierowania. Brak pełnej informacji może skutkować przepro-
wadzeniem nieodpowiedniego badania lub niewłaściwego za-
biegu, który może być źródłem wysokiej dawki promieniowania
(zwłaszcza w procedurach interwencyjnych).
Europejska Dyrektywa 97/Euratom (17) określa konieczność uza-
sadnienia wszystkich badań/zabiegów z udziałem promieniowania.
Podstawowym warunkiem ich realizacji jest zlecenie i wykonanie
przez wykwalifikowany personel – zwykle przez radiologa lub pod
rygoremwcześniej uzgodnionych protokołów, przez chirurgów róż-
nych specjalizacji, kardiologów, dentystów itp. Uzasadnienie bazuje
na informacji klinicznej, która musi być dostarczona przez lekarza
kierującego na formularzu skierowania. Radiolog musi otrzymać
wszelkie dane dotyczące poprzednich badań, które zostały wyko-
nane, oraz informację, czy poprzedniewyniki zostały uwzględnione
w procesie klinicznym. Informacje te powinny wyraźnie identyfi-
kować miejsce badania, tak aby nie stanowiły źródła dostarczenia
usługi niezgodnej ze względu na błędny wybór diagnozowanego
obszaru. Należy również unikać błędów w oznaczaniu badania, np.
braku lub braku widoczności znacznika RT/LT, co ostatecznie może
spowodować np. nieprawidłowe leczenie.
Rekomendacje zarządzania ryzykiem
Jednostki służby zdrowia powinny mieć opracowane procedury
odbioru i rejestracji informacji klinicznych. Mogą być one zapisa-
ne na dokumencie zlecenia, w dodatkowych informacjach klinicz-
nych lub w formie rejestru elektronicznego. Podstawą do zarzą-
dzania ryzykiem w procedurach radiologicznych jest spełnienie
poniższych zasad:
• radiolodzy/lekarze specjaliści muszą posiadać odpowiednie
informacje przed uzasadnieniem wykonania badania,
• radiolodzy nie powinni podejmować żadnych badań klinicz-
nych bez odpowiednich informacji,
• radiolodzy podejmujący badania CT i MR lub procedury in-
wazyjne powinni wykonać odpowiednią i szczegółową doku-
mentację z realizacji wykonywanych procedur medycznych,
• pacjent przed każdym badaniem powinien być poddany wła-
ściwej identyfikacji danych demograficznych i klinicznych,
• pacjent powinien przekazać poprzednie badania i informa-
cje o niepożądanych reakcjach na leki.
Ważny jest również nadzór nad opóźnieniami w odczycie i in-
terpretacji badań oraz w dostarczaniu diagnozy, które mogą wy-
nikać zarówno z przyczyn technicznych (brak danych obrazowych
w systeie PACS, stare badania wykonane w technice klasycznej
i konieczność ich pobrania z archiwum, zła jakość poprzednich
Radiolog i klinicysta opiekujący się pacjentem powinni
nawiązać ścisłą współpracę, zwłaszcza w przypadku,
gdy podejmowane decyzje wymagają wyboru procedury
i oszacowania potencjalnych komplikacji.