Page 20 - IFM 4 2012

vol. 1 4/2012 Inżynier i Fizyk Medyczny

artykuł

\

article

kontrola jakości

\

quality control

158

Ryzyko w procedurach radiologicznych

Procedury radiologiczne są usługami medycznymi balansujący-

mi między skutecznością procesu diagnostycznego i terapeu-

tycznego a ryzykiem wynikającym z zastosowania promieniowa-

nia jonizującego i/lub wykonania usługi niezgodnej. Zarządzanie

ryzykiem jest procesem, w ramach którego realizowana jest:

––

systematyczna identyfikacja ryzyka,

––

zliczanie i szacowanie ryzyka,

––

ocena metod i przyjętych opcji eliminacji lub redukcji ryzyka,

––

rozpoznanie wszystkich uwarunkowań determinujących ryzyka.

Proces ten zawiera wszystkie informacje o odpowiedzialności

za wykonywaną usługę medyczną – nie z punktu widzenia indy-

widulanego lekarza opiekującego się pacjentem, lecz instytu-

cji, w której obowiązuje struktura proceduralna i organizacyjna.

Główną odpowiedzialnością zarządu jednostki służby zdrowia,

z punktu widzenia prawidłowej realizacji procedur radiologicz-

nych, jest zapewnienie właściwych i wymaganych zasobów (w tym

finansowych), personelu, urządzeń medycznych oraz system oce-

ny rezultatów i jakości tych procedur. Elementy te zapewniają wła-

ściwe warunki i standardy praktyki medycznej, a co za tym idzie,

utrzymanie możliwie najniższego ryzyka ponoszonego przez pa-

cjenta. Wzakładzie radiologii jakość urządzeń oraz właściwa liczba

personelu może mieć znaczący wpływ na zgodność i dokładność

diagnostyki radiologicznej lub efektywność realizowanej proce-

dury z zakresu radiologii interwencyjnej. Lekarz radiolog lub tech-

nik elektroradiologii nie mogą być odpowiedzialni za błędy wyni-

kające z niedofinansowania zaplecza sprzętowego oraz personelu

(nieadekwatne zasoby, brak inwestowania we właściwy sprzęt).

Głównym celem zarządzania ryzykiem w radiologii jest zredu-

kowanie i/lub wyeliminowanie ryzyka dla pacjenta. Proces ten

musi się opierać na znajomości ograniczeń diagnostyki radiolo-

gicznej, zmniejszeniu komplikacji wynikających z badań radiolo-

gicznych przez ustanowienie protokołów i właściwego systemu

bezpieczeństwa. Zapewnienie właściwej jakości w usługach

radiologicznych uwarunkowane jest posiadaniem kompetencji

i wiedzy (kształcenie personelu), jak również bieżącą analizą

i uczeniem się na podstawie błędów i uchybień oraz monitoro-

waniem znaczących i krytycznych incydentów klinicznych.

Zarządzanie ryzykiem

W zarządzaniu ryzykiem analiza zysków i ryzyka w procedurach

medycznych jest integralną częścią codziennej działalności le-

karza radiologa oraz personelu biorącym udział w procedurach

radiologicznych i w rozwiązywaniu potencjalnych problemów

poprzez wprowadzanie właściwych protokołów i procedur. Jed-

nocześnie w zarządzaniu ryzykiem wymagany jest współudział

całego zakładu radiologii i określenie „właścicielstwa” procesów.

Ocena radiologiczna

Jakość i staranność w usługach radiologicznych przy zachowa-

niu właściwego czasu ich realizacji są elementami całościowej

opieki nad pacjentem. Wysoka precyzja w diagnostyce przy wy-

krywaniu wszelkich zmian patologicznych i ich opisie wymaga

zapewnienia optymalnych warunków zarówno pod względem

zasobów technicznych (satysfakcjonująca techniczna jakość ob-

razów diagnostycznych), jak i infrastruktury. Stanowią one jedną

z podstaw prawidłowego kreowania elementów zarządzania za-

kładem diagnostyki obrazowej, przy utrzymaniu wysokich stan-

dardów praktyki medycznej. W zakresie zarządzania ryzykiem

należy również wziąć pod uwagę różnice pomiędzy interpreta-

cją radiogramów przez różnych radiologów, które powinny być

konsekwentnie analizowane w badaniach porównawczych (za-

rejestrowane znaczące niezgodności wahają się między 5-9% ze

średnią wartością dla wszystkich obserwatorów 5,6%).

Błędy w ocenie diagnostycznej

Błędy w ocenie diagnostycznej mogą być zdefiniowane jako

percepcyjne lub poznawcze. Błędy percepcyjne pojawiają się,

gdy zapisane cechy obrazu pozostają niedostrzeżone. Błędy

poznawcze dotyczą cech obrazu, które są dostrzeżone, ale sta-

nowią podstawę do złej interpretacji, jako wynik fałszywej lub

wadliwej diagnozy. Rejestracja i analiza błędów dotyczy wyni-

ków fałszywo-pozytywnych lub fałszywo-negatywnych. Bada-

nie fałszywo-pozytywne może dotyczyć interpretacji cechy jako

patologicznej, która w rzeczywistości jest prawidłowa lub rozpo-

znania nieprawidłowości, lecz z błędną klasyfikacją (znaleziona

patologia jest przypisana błędnemu rozpoznaniu). Fałszywo-ne-

gatywny wynik lub nieodczytanie zmiany mogą być określone

w przypadku, gdy faktyczna patologia jest pominięta w ocenie

lub zmiana patologiczna nie była ujawniona na obrazie z powo-

du nieodpowiedniego wykonania badania. Błędy fałszywo-ne-

gatywne są pięć razy częstsze niż fałszywo-pozytywne (fałszy-

wo-pozytywne zmiany patologiczne są szczególnym źródłem

błędów w pediatrii). Również więcej patologicznych zmian jest

odnajdywana w obrazach retrospektywicznie.

Szacuje się, że błędy fałszywo-pozytywne lub błędy poznaw-

cze częściej wynikają z braku właściwych kompetencji lub wiedzy

radiologicznej personelu niż z czynników zewnętrznych. Jakkol-

wiek, mogą również być częściowo spowodowane niekompletny-

mi danymi klinicznymi i brakiem dostępu do poprzednich badań.

Odczytanie nieobecnych zmian patologicznych (nadinterpre-

tacja) może być spowodowane:

•

złą interpretacją obrazu i diagnozą przypadku pacjenta nie-

posiadającego żadnych zobrazowanych zmian patologicznych,

•

niewłaściwą wiedzą dotyczącą anatomii prawidłowej,

•

złą interpretacją zmian sygnału w MRI i badań radioizotopo-

wych lub ech w sonografii,

•

zmianą patologiczną w rozwoju i wzroście.

Niewłaściwa diagnoza w przypadku stwierdzonej obecności

zmiany patologicznej, ale przy jej niewłaściwej klasyfikacji lub nie-

właściwej interpretacji, może zachodzić w takich przypadkach, jak:

•

zła interpretacja blizny pooperacyjnej lub nawrót guza,

•

interpretowanie powiększonych w wyniku stanu zapalnego

węzłów chłonnych jako guz inwazyjny,

•

zła interpretacja zmiany w postaci guza zamiast infekcji, cho-

roby naczyń lub guza złośliwego.

Zarządzanie ryzykiem pomaga zabezpieczyć pacjenta,

personel i instytucję, w której realizowane są usługi

radiologiczne, przed skutkami finansowymi i utratą re-

putacji, natomiast priorytetowym celem jest poprawa

jakości opieki nad pacjentem.

Page 20 - IFM 4 2012 - Całość