Page 32 - IFM 4 2012

vol. 1 4/2012 Inżynier i Fizyk Medyczny

radiologia

\

radiology

artykuł naukowy

\

scientific paper

170

Kontrolę rozpoczyna dokładne sprawdzenie testów podsta-

wowych wykonywanych przez techników RTG. Ocenia się pra-

widłowość wykonywania testów, ich zgodność z wyznaczonymi

przez rozporządzenie normami oraz reakcje pracowni na poja-

wiające się nieprawidłowości.

Następnie sprawdzane są dokumenty dotyczące testów

specjalistycznych i reakcji na ewentualne odchylenia od normy.

Po zapoznaniu się z dokumentacją przeprowadza się kontrolę

aparatu mammograficznego, wykonując pomiary wybranych

testów specjalistycznych oraz ocenę negatoskopu zgodnie z za-

sadami ustalonymi przez Centralny Ośrodek Koordynujący [1]

i z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia [2].

Pracownia działająca w ramach programu skryningowego po-

winna mieć odpowiednie wyposażenie do wykonywania badań

mammograficznych, w skład którego powinny wchodzić:

•

mammograf (zakres napięcia co najmniej 25-31 kV z możli-

wością zmiany co 1 kV) wyposażony w:

––

filtry molibdenowy (Mo) i rodowy (Rh),

––

dwa ogniska nie większe niż 0,1 mm i 0,3 mm dla odle-

głości ognisko – detektor (SID) równej 60 cm,

––

generator wysokiej częstotliwości,

––

system automatycznej kontroli ekspozycji,

––

dwa formaty kratek przeciwrozproszeniowych,

––

wyświetlacz cyfrowy,

•

kasety dwóch formatów z ekranami wzmacniającymi z ziem

rzadkich,

•

kamera identyfikacyjna umożliwiająca zapis na błonie nie-

zbędnych danych pacjentki oraz parametrów ekspozycji,

•

wywoływarka stosowana wyłącznie do obróbki błon

mammograficznych,

•

błony mammograficzne dopasowane czułością do wzmoc-

nienia ekranów,

•

odczynniki fotochemiczne tego samego producenta co błony

(podstawa stabilnego procesu obróbki fotochemicznej).

Pomiary sprawdzające przeprowadza się za pomocą specjali-

stycznej aparatury kontrolno-pomiarowej, która posiada aktual-

ne świadectwa kalibracji. Do pomiarów dawki i napięcia stosuje

się specjalny miernik; gęstość optyczną błon sprawdza się za po-

mocą densytometru; parametry negatoskopu mierzone są za po-

mocą miernika luminancji i iluminancji. Ponadto do pomiarów sto-

suje się: miernik kompresji piersi, fantomu do oceny artefaktów,

płyt z plexi (polimetakrylan metylu, PMMA) o grubościach 0,5 cm,

1 cm, 2 cm oraz 6 filtrów aluminowych o grubościach 0,1 mm.

Zgodnie z RozporządzeniemMinistra Zdrowia oraz wytycznymi

COK-u kontroli podlegają następujące parametry:

1.

Geometria wiązki promieniowania X dla kaset 18 x 24 cm

i 24 x 30 cm.

Ocenia się położenie krawędzi pola promieniowania X

względem błony od strony klatki piersiowej i z pozostałych

stron oraz położenie krawędzi kratki przeciwrozproszenio-

wej względem krawędzi błony od strony klatki piersiowej.

Do wykonania testu wykorzystuje się kasety z błonami

i pięć monet (cztery monety jednakowej wielkości, jedna

większa). Kasetę umieszcza się w stoliku mammografu. Na

stoliku przykleja się w odpowiednich miejscach monety, na

których umieszczana jest kaseta. Całość dociska się płytką

uciskową. Następnie wykonuje się ekspozycję i wywołuje

błonę. Te same czynności powtarza się dla obydwu stoli-

ków mammografu. Pole promieniowania powinno wykra-

czać poza krawędź błony, ale nie więcej niż 5 mm, a kratka

przeciwrozproszeniowa od strony klatki piersiowej powin-

na wykraczać poza krawędź błony, nie więcej niż 4 mm.

2.

Kompresja piersi, czyli: sprawdzenie obecności małej i du-

żej płytki uciskowej, siły kompresji i jej stałości oraz zgodno-

ści z wartością wyświetlaną przez aparat.

Test wykonuje się za pomocą miernika siły kompresji (Fot. 1).

Na środku stolika mammografu ustawia się miernik, a do jego

górnej powierzchni dociska się z maksymalną siłą kompresji

płytkęuciskową.Wformularzu zapisuje sięnominalnąwartość

siły kompresji (wyświetloną na wskaźniku mammografu) oraz

wartość zmierzoną miernikiem. Następnie, nie zwalniając uci-

sku, wykonuje się pomiar siły kompresji po jednej minucie. Wy-

niki także odnotowuje się w formularzu. Maksymalna wartość

siły kompresji powinna zawierać się w granicach 13-20 kg i być

stała co najmniej przez minutę. Różnica pomiędzy nominalną

wartością siły kompresji (wyświetlaną przez mammograf na

wyświetlaczu) a zmierzoną nie powinna przekraczać 2 kg.

Fot. 1

Miernik siły kompresji

3.

Ustawienie płytki uciskowej.

Test wykonuje się za pomocą kauczukowej lub styropia-

nowej podkładki (o gęstości około 30 mg/cm

3

) i taśmy

mierniczej. Na środku stolika mammografu umieszcza się

podkładkę, tak aby lekko wystawała poza granice stolika od

przodu (tzn. od strony klatki piersiowej). Dociska się do niej

płytkę uciskową z maksymalną siłą kompresji. Mierzy się

odległość (wyrażoną w centymetrach) między powierzch-

nią stolika a przednim lewym rogiem płytki uciskowej oraz

między powierzchnią stolika a przednim prawym rogiem

płytki uciskowej. Pomiary wykonuje się dla obu stolików

mammografu. Wartości pomiarów zapisuje się w formula-

rzu. Dla symetrycznego podparcia płytki uciskowej różnica

w położeniu płytki nad stolikiem pomiędzy prawą i lewą

stroną płytki nie powinna być większa niż 0,5 cm.

4.

Jakość obrazu (rozdzielczość przestrzenna i progowy kon-

trast obrazu).

Do wykonania testu wykorzystuje się fantom do oceny roz-

dzielczości przestrzennej (Fot. 2) oraz fantomdo oceny progo-

wego kontrastu obrazu (Fot. 3). Test oceniający rozdzielczość

przestrzenną wykonuje się, umieszczając błonę w stoliku

mammografu, a następnie układając na stoliku fantom do roz-

dzielczości na płytach o łącznej grubości 4,5 cm PMMA i doci-

skając płytkę uciskową. Ekspozycję wykonuje się na czterech

rożnych kasetach, po dwie w każdym ułożeniu fantomu (pro-

stopadłym i równoległym do osi lampy). Po wywołaniu błon

i ocenie testu na negatoskopie (przy pomocy lupy), wyniki od-

Page 32 - IFM 4 2012 - Całość