vol. 5 4/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
194
radioterapia
\
radiotherapy
artykuł naukowy
\
scientific paper
rozkładu dawki wykorzystywane są fantomy oraz matryce po-
miarowe. W systemie planowania leczenia generowany jest plan
weryfikacyjny. Polega to na tym, że rozkład dawki obliczony
dla pacjenta (czyli na jego tomografii komputerowej i kontu-
rach struktur) jest przeliczany na fantom pomiarowy. Jest to
powszechnie przyjęty sposób postępowania. Czy to ma sens?
Jak najbardziej, ponieważ sprawdzamy rozkłady dawek dla zde-
finiowanej geometrii i optymalizacji wiązek promieniowania.
Możemy stosować różne matryce pomiarowe, mierząc rozkład
dawki. Na rysunku 3 przedstawiono rozkład dawki obliczony dla
pacjenta, obliczony dla fantomu pomiarowego oraz rozkłady
dawki obliczone i zmierzone „rozwinięte” z powierzchni walca
fantomu pomiarowego.
Jeżeli wartość współczynnika gamma [23] jest mniejsza od
jedynki na 95% analizowanej powierzchni, wówczas wyliczony
rozkład dawki może być zaakceptowany do leczenia. Można rów-
nież odczytać informacje o ruchu listków kolimatora w trakcie
pomiarów weryfikacyjnych na matrycy pomiarowej i na pod-
stawie zebranych informacji oraz wykorzystując odpowiednie
oprogramowanie [24, 25], obliczyć rzeczywisty rozkład dawki
w pacjencie (Rys. 4).
Dlaczego bramkowanie oddechowe?
Rozważania związane z przestrzenią
Bramkowanie oddechowe zostało wprowadzone do praktyki
klinicznej, aby zmniejszyć objętość zdrowych tkanek, które mo-
głyby otrzymać dawkę terapeutyczną. Zauważmy, że niektóre
guzy nowotworów, ze względu na swoje lokalizacje (np. guz
płuca) zmieniają swoje położenie wskutek funkcji oddechowej
pacjenta (Rys. 5).
Jeżeli chcemy podać dawkę terapeutyczną w zadanej objęto-
ści guza, wówczas pole wiązki napromieniania musi być większe
Rys. 3
A – obliczony rozkład
dawki w ciele pacjenta; B –
rozkład dawki w fantomie
pomiarowym obliczony dla tej
samej geometrii wiązek pro-
mieniowania, co dla rzeczywi-
stego pacjenta; C – zmierzony
rozkład dawki „rozwinięty”
z powierzchni walca fantomu
pomiarowego (B); D – obliczo-
ny rozkład dawki „rozwinięty”
z powierzchni walca fantomu
pomiarowego oraz (E) rozkład
współczynnika gamma pomię-
dzy obliczonym i zmierzonym
rozkładem dawki „rozwinięty-
mi” z powierzchni walca fanto-
mu pomiarowego
Rys. 4
Rozkład dawki obliczony
(A) – zaakceptowany do realiza-
cji oraz (B) – zrealizowany i zre-
konstruowany; C – różniczkowy
histogram objętość – dawka dla
CTV, widać małą różnicę pomię-
dzy rozkładem dawki zaplano-
wanym i zrealizowanym
