Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2015 vol. 4
75
artykuł
/
article
radiologia
/
radiology
Wprowadzenie
Od momentu odkrycia promieniotwórczości i promieni X minę-
ło ponad 100 lat. W tym czasie odkrywano nowe zastosowania
sztucznych źródeł promieniotwórczych. Bardzo szybko do-
strzeżono korzyści wynikające z zastosowania promieniowania
w życiu codziennym. Po raz pierwszy promieniowanie X uży-
to w diagnostyce medycznej sześć miesięcy po jego odkryciu.
O negatywnych skutkach promieniowania przekonali się po raz
pierwszy na początku XX wieku lekarze obsługujący aparaty
rentgenowskie. Cierpieli na nowotwory skóry, niedokrwistość
lub białaczkę spowodowaną niczym nieograniczoną ekspozycją
na promienie (Fot. 1). Dawki, jakie wtedy otrzymywali pracow-
nicy, szacuje się na poziomie około 1 Gy rocznie [1]. Spowodo-
wane to było brakiem jakichkolwiek norm bezpiecznej pracy
z promieniowaniem.
Rozpatrując skutki działania promieniowania jonizującego na
organizm żywy, możemy podzielić je na stochastyczne (ujaw-
niające się przypadkowo) i deterministyczne (nieuniknione po
przekroczeniu pewnej dawki progowej). Wzrastająca liczba
wykonywanych procedur w radiologii interwencyjnej niesie ze
sobą coraz większe ryzyko wywołania efektów deterministycz-
nych wśród personelu wykonującego zabiegi. Wedle polskiego
prawa wszystkie jednostki ochrony zdrowia stosujące sprzęt
rentgenowski w diagnostyce oraz w procedurach zabiegowych,
mają obowiązek prowadzenia kontroli zarówno dawek indywi-
dualnych personelu, jak i pacjentów poddawanych procedurom
radiologii zabiegowej.
Ostatnie doniesienia i publikacje wskazują na zwiększone
ryzyko wystąpienia zaćmy soczewki oka u pracowników narażo-
nych na działanie promieniowania jonizującego. Jak dotąd uwa-
żano, że granicą progu są dawki rzędu 2-5 Gy. Obecnie sugeruje
Narażenie zawodowe
na całe ciało, dłonie i soczewki oka
w radiologii interwencyjnej w Polsce
Agnieszka Szumska, Renata Kopeć, Maciej Budzanowski
Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środowiskowej,
ul. Radzikowskiego 152, 31-342 Kraków, tel. +48 12 662 80 00, e-mail:
Fot. 1
Dłonie radiologa, początek XX wieku
Źródło: [2].
się wystąpienie zaćmy popromiennej po przekroczeniu dawki
pochłoniętej 0,5 Gy. Najbardziej radykalne badania przedsta-
wiają bezprogową indukcję katarakty popromiennej, co wskazy-
wałoby na jej stochastyczny charakter (a nie deterministyczny,
jak dotąd twierdzono). Zaćmę spowodowaną promieniowaniem
wykazano przede wszystkim u osób wykonujących procedury
w radiologii interwencyjnej z użyciem promieniowania rentge-
nowskiego (Fot. 2) [3]. Personel ten pozostaje w pobliżu źródła
promieniowania X oraz wwysokim zakresie promieniowania roz-
proszonego, przez kilka godzin dziennie podczas zabiegów, co
stwarza duże ryzyko narażenia zawodowego.
W dozymetrii indywidualnej stosuje się wielkości graniczne
dawek na całe ciało (20 mSv/rok), dla skóry/kończyn (500 mSv/
