Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2015 vol. 4
71
artykuł
/
article
kontrola jakości
/
quality control
podstawie wzrokowej oceny obrazów fantomu. Okazuje się, że
program cdcom.exe prawidłowo wskazuje lokalizację znacząco
większej liczby struktur niż człowiek. Dlatego wynik podany
przez programmnoży się przez wyznaczony empirycznie współ-
czynnik korekcyjny, zależny od średnicy struktury (np. dla struk-
tury o średnicy 0,1 mm jest to mnożnik 1,50).
W przypadku programu dostępnego obecnie na stronie EU-
REF analiza obrazów obejmuje jeszcze kilka dodatkowych ele-
mentów, które nie zostały tu szczegółowo omówione. W sumie
analiza składa się z następujących kroków:
•
wykrywanie dysków programem cdcom.exe;
•
połączenie wyników uzyskanych dla serii obrazów, wygładze-
nie otrzymanej macierzy detekcji filtrem Gaussa (Rys. 3a);
•
dopasowanie krzywych opisujących zależność prawdopo-
dobieństwa wykrycia dysku od jego grubości (oddzielnie
dla każdej średnicy dysku), odczytanie wartości dla progu
62,5% (Rys. 3b);
•
przekształcenie wyników uzyskanych przez program na wy-
niki przewidywane dla obserwatora ludzkiego;
•
dopasowanie wielomianowej krzywej do zależności gru-
bość-średnica, odczytanie z otrzymanej krzywej detekcji
ostatecznych wyników (minimalnej grubości struktur wy-
krywanych dla poszczególnych średnic) (Rys. 3c).
Wątpliwości związane
z fantomem i analizą obrazów
Różnice między poszczególnymi
egzemplarzami fantomów
Instrukcja obsługi fantomu CDMAMwwersji 3.4 zawiera informa-
cje o dokładności jego wykonania. Ze względu na sposób produk-
cji fantomu grubość dysków w jego centralnej części może być
niecowyższa od zamierzonej, a wpobliżu brzegówniecomniejsza
[7]. Opublikowane w 2012 roku wyniki niezależnej analizy wymia-
rów dysków w kilku fantomach CDMAM wskazują, że generalnie
mieszczą się one w tolerancji podawanej przez producenta, jed-
nak obserwowane wyniki mogą mieć wpływ na wynik testu [8].
Dla struktur o średnicach ≤ 0,1 mm stwierdzono istotne odchy-
lenia kształtu dysku od kołowego. Według cytowanego raportu
różnice w grubości i kształcie dysków nie negują przydatności
fantomu do testów stałości, ale stawiają pod znakiem zapytania
jego przydatność do testów mających orzec o spełnieniu przez
system wymagań i dopuszczeniu go do użytkowania. Już po opu-
blikowaniu tych danych doniesienia o znaczących różnicach wyni-
ków otrzymywanych dla różnych egzemplarzy fantomu CDMAM
były prezentowane w Polsce, np. podczas Sympozjum Radiologia
Wspólna Sprawa w Krakowie w 2013 roku [9] i podczas Warszaw-
skich Spotkań Fizyki Medycznej w Warszawie w 2014 roku [10].
Warto jednak zauważyć, że podobne informacje pojawiały się
w literaturze zagranicznej już dawniej, np. w pracy z 2008 roku
stwierdzono 10% różnice między wynikami dla dysków o średnicy
0,1 mm [11]. Autorzy suplementu do zaleceń europejskich stwier-
dzają, że ocena programowa dla danego fantomu jest powtarzal-
na, ale wyniki dla różnych egzemplarzy fantomówmogą się różnić
[3]. W związku z tym zaleca się, aby wraz z wynikami notować nu-
mer seryjny fantomu, a w przypadku wątpliwości co do wyników
oceny programowej przeprowadzać ocenę wzrokową.
Rozważane są rozwiązania polegające bądź na modyfikacji pro-
gramu cdcom.exe, bądź na wprowadzeniu procedury kalibracji
fantomów [12, 3]. Kalibracja mogłaby się opierać na zarejestrowa-
niu obrazów fantomów dla parametrów ekspozycji
znacznie wyższych od klinicznych i stworzeniu map
korekcji dla każdego fantomu. Wydaje się jednak,
że ze względu na mechanizm wykrywania struk-
tur przez program różnice w wykonaniu fanto-
mów mogą się różnie manifestować na aparatach
z różnym detektorem, w szczególności z pikselami
o różnych rozmiarach. Niektóre doświadczenia
sugerują, że różnice między fantomami mogą się
różnie manifestować nawet dla różnych mammo-
grafów tego samego typu [10].
Między użytkownikami fantomów wymienia-
ne są także opinie świadczące o tym, że pewien
wpływ na wyniki ma także stan fantomu, w szcze-
gólności jego uszkodzenia (zarysowania) i zabru-
dzenia (kurz).
Zbyt mało struktur w fantomie
Programowa ocena widoczności jest najbardziej wiarygodna dla
dysków o średnicach od 0,1 do 0,8 mm. Ze względu na ograni-
czony zakres grubości dysków o poszczególnych średnicach, dla
najmniejszych i największych średnic wykrywane jest odpowied-
nio bardzo mało i bardzo dużo dysków [13]. W szczególności dla
średnic 1 mm i większych program często prawidłowo wskazuje
wszystkie dyski (pamiętajmy, że program wykrywa więcej niż
człowiek) [6]. Wpływa to na kształt krzywej detekcji i zmniejsza
wiarygodność oceny. Potencjalnym rozwiązaniem tego proble-
mu jest zmiana konstrukcji fantomu, który w nowej wersji (ozna-
czonej 4.0) zawiera więcej złotych dysków (672) o większym
Rys. 3
Analiza serii obrazów CDMAM programem „Guildford CDMAM Analyser version 1.5.5”
