Page 18 - IFM_201403 całość 300 dpi

vol. 3 3/2014 Inżynier i Fizyk Medyczny

132

artykuł

\

article

medycyna nuklearna

\

nuclear medicine

chłoniaków, czerniaka, raka jelita grubego, raków płuc, raków

głowy i szyi, raka przełyku. Dalszy rozwój tej metody wiąże się

z wprowadzaniem nowych znaczników onkofilnych. Do jednych

z najbardziej obiecujących jest m.in. cholina znakowana 18F lub

11C. Radiofarmaceutyk ten wydaje się znacznikiem z wyboru

w diagnostyce raka prostaty. Znakowana 11C tyrozyna czy me-

tionina są z kolei ważnymi radiofarmaceutykami w diagnostyce

nowotworów mózgu.

Fot. 3

Badanie scyntygraficzne płuc u chorego z podejrzeniem zatorowości płucnej

Metody radioizotopowe w onkologii odgrywają również rolę

w leczeniu. Najbardziej znanym przykładem jest znaczenie tej

techniki w leczeniu raka tarczycy. Pierwszym etapem leczenia

tej grupy nowotworów jest operacja – należy całkowicie usunąć

gruczoł. Operacja z reguły nie pozwala na całkowicie radykalne

wycięcie tarczycy. Ponadto bardzo często już w chwili rozpozna-

nia choroby nowotworowej występują mikroprzerzuty do oko-

licznych węzłów chłonnych. Dlatego drugim etapem leczenia

jest podanie dużej dawki radiojodu (131I). Ponieważ zarówno

pozostała tkanka gruczołowa, jak i przerzuty z reguły wykazu-

ją zdolność do gromadzenia jodu, podając radioaktywny izotop

możliwe jest celowane leczenie radiacyjne. Jak wskazują obecne

dane epidemiologiczne, operacja, podanie 131I i zastosowanie

odpowiednio dużych dawek tyroksyny jest najbardziej skutecz-

nym leczeniem tej grupy nowotworów.

Innym przykładem jest leczenie przeciwbólowe u chorych

z przerzutami nowotworowymi do kości. Obecnie nie ma danych

o możliwości wyleczenia przerzutów, natomiast radioterapia ra-

dioizotopowa znacznie łagodzi dolegliwości bólowe. U chorych

należy wykonać scyntygrafię kości po podaniu związków fosfo-

nianowych. Jeśli przerzuty wykazują zdolność do gromadzenia

tego znacznika, można podać dożylnie izotop 89-strontu. Jest on

analogiem wapnia i intensywnie gromadzi się w obrębie przerzu-

tów. 89Sr jest emiterem promieniowania beta niszczącego tkan-

kę nowotworową. Obok strontu stosowane są obecnie również

inne radioizotopy. Złagodzenie bólu obserwuje się u ponad 80%

chorych, przy czym całkowite ustąpienie dolegliwości wystę-

puje u około 30% leczonych. Metoda ta stosowana jest przede

wszystkim u chorych na raka gruczołu krokowego i raka sutka.

Innym przykładem zastosowania radioizotopów jest leczenie

nowotworów wątroby (pierwotnych i przerzutów). W tej grupie

chorych zastosowano inny mechanizm: prawidłowa tkanka wą-

trobowa unaczyniona jest w około 80% przez żyłę wrotną, nato-

miast zmiany nowotworowe – przede wszystkim przez tętnicę

wątrobową. W celach leczniczych podaje się bezpośrednio do

tętnicy wątrobowej mikrosfery (ceramiczne), w obrębie których

znajduje się radioizotop 90Y. Mikrosfery blokują naczynia włoso-

wate, prowadząc do niedokrwienia guza, natomiast radioizotop

dodatkowo powoduje ich naświetlenie.

Jednym z ostatnich osiągnięć jest także zastosowanie prze-

ciwciał monoklonalnych znakowanych radioizotopem w leczeniu

chłoniaków. Przeciwciało (anty CD-20) wykazuje zdolność do łą-

czenia się z komórkami niektórych typów chłoniaka, natomiast

promieniowanie emitowane przez radioizotop powoduje ich de-

strukcję. Metoda okazała się najbardziej skutecznym sposobem

leczenia tej grupy nowotworów. Ze względu na koszty nie jest sto-

sowana w pierwszym etapie leczenia. Początkowo stosowana jest

przeważnie chemioterapia, następnie – jeśli obserwuje się dalszy

rozwój choroby – należy zastosować immunoterapię (przeciwciała

monoklonalne bez radioizotopu). Jeśli ten sposób leczenia okazuje

się zawodny, możliwe jest zastosowanie radioimmunoterapii.

Niektóre nowotwory wykazują zwiększoną ekspresję pew-

nych układów receptorowych. Przykładem tego typu nowotwo-

rów są guzy z grupy neuroendokrynnych (nowotwory typu NET,

np. rakowiak, wyspiak). Wykazują one zwiększoną ekspresję dla

receptorów somatostatynowych. Bardzo często już w chwili

rozpoznania u chorych obserwuje się liczne zmiany przerzuto-

we. Dlatego leczenie operacyjne jest nieskuteczne. W tej grupie

chorych podaje się odpowiednie analogi somatostatyny znako-

wane radioizotopem emitującym promieniowanie beta. Analog

somatostatyny łączy się z receptorem na błonie komórkowej

nowotworu, a promieniowanie jonizujące powoduje destrukcję

komórki. Obecnie dzięki tej metodzie uzyskuje się głównie sta-

bilizację procesu chorobowego i regresję ognisk chorobowych

u około 80% leczonych, u których inne metody terapeutyczne

okazały się zawodne. Leczenie analogami somatostatyny jest

tylko jednym z przykładów zastosowania znakowanych pepty-

dów w terapii różnych typów nowotworów. Obecnie trwają pra-

ce nad wprowadzeniem innych form tego typu terapii.

Podsumowanie

Metody radioizotopowe odgrywają coraz większe znaczenie

w onkologii zarówno w diagnostyce, jak i terapii. Dalszy rozwój

tych metod zależy od wprowadzania nowych radiofarmaceuty-

ków, charakteryzujących się coraz bardziej swoistymi właściwo-

ściami biologicznymi. Paul Ehrlich wprowadził w naukach me-

dycznych pojęcie

magic bullet

(magiczny pocisk) na określenie

leku, który będzie trafiał tylko do zmienionych chorobowo ko-

mórek. Wydaje się, że metody radioizotopowe w dużym stopniu

spełniają ten postulat.