vol. 5 4/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
182
radiologia
\
radiology
artykuł naukowy
\
scientific paper
oczodołów, tym samym częściowo gałki oczu znajdują się w polu
wiązki promieniowania rentgenowskiego. Prawidłowe postępo-
wanie technika elektroradiologii to ustalenie ograniczenia wiązki
do poziomu linii łączącej otwory słuchowe zewnętrzne [17]. Na-
tomiast na prawidłowo wykonanym radiogramie w projekcji LAT
dolna krawędź kolimacji powinna sięgać maksymalnie do wysoko-
ści 2. kręgu piersiowego [18, 19]. Uwidocznienie ostatniego kręgu
szyjnego (C7) i pierwszego piersiowego (Th1) jest bardzo ważne
przy poszukiwaniu niestabilności [20]. Prezentowane zdjęcie RTG
LAT (Fot. 1B) to w znacznej części pozbawiony szczegółów obraz
bocznego rzutu górnej części klatki piersiowej. Nie jest widoczne
przejście C7/Th1. Celemwizualizacji, którego należy przy pozycjo-
nowaniu pacjenta zwrócić uwagę, aby jego barki były rozluźnione
i opuszczone [16, 19]. W niektórych ośrodkach ze względu na ob-
razowanie C7/Th1 zamiast klasycznej projekcji bocznej wykonuje
się zdjęcie RTG w pozycji pływaka [21, 22].
Fot. 1
Radiografia kręgosłupa w odcinku szyjnym. Zdjęcia RTG o największym polu
kolimacji w analizowanym materiale. A. Projekcja AP; B. Projekcja LAT
Zetterberg i wsp. łączą brak prawidłowej kolimacji ze zmianą
techniki obrazowania z analogowej na cyfrową [23]. Podczas
wykonywania zdjęć rentgenowskich z wykorzystaniem bło-
ny rentgenowskiej wymiar kasety był informacją dla technika
elektroradiologii o maksymalnej wielkości pola promieniowa-
nia. Jednak w technice cyfrowej można do każdego programu
narządowego przypisać wielkość pola wiązki promieniowania
rentgenowskiego. Deklarowane pole nie powinno przekraczać
wartości referencyjnej.
Fakt, że przekroczenia wartości referencyjnej pola kolimacji
dotyczyły tylko zdjęć RTG w projekcji bocznej, można wiązać
z obawą technika elektroradiologii przed nieobjęciem polem
wiązki pierwotnej całego obszaru, który powinien być widocz-
ny na prawidłowo wykonanym radiogramie. Innym powodem
takiego stanu rzeczy mogą być rozpuszczone włosy pacjentów.
Problem szczególnie dotyczy kobiet, u których stwierdzono wy-
stępowanie większego pola kolimacji radiogramów w projekcji
bocznej w porównaniu z mężczyznami. Włosy mogą optycznie
skracać bądź też wydłużać sylwetkę, wpływając tym samym na
dobór wielkości pola kolimacji. Poznanie rzeczywistych przy-
czyn problemu i wdrożenie działań zapobiegawczych jest celem
analizy zdjęć odrzuconych. Analiza radiogramów odrzuconych
dostarcza informacji o skuteczności pracy pracowni rentgenow-
skiej i jest podstawą systemu kontroli jakości, a także edukacji
techników elektroradiologii [24]. Analiza odrzuconych filmów
powinna być przeprowadzana raz na kwartał lub po wykonaniu
określonej liczby zdjęć [25]. Według WHO współczynnik zdjęć
odrzuconych równy lub większy 10% jest nieakceptowalny, na-
tomiast wartość w przedziale 10-5% wymaga ciągłego monito-
rowania [26]. Zwiększenie pola kolimacji radiogramu samo w so-
bie nie sprawi, że zdjęcie przestaje być diagnostyczne, jednak
skutkuje niepotrzebnym zwiększeniem dawki otrzymanej przez
pacjenta. Nie należy także zapominać o wykonywaniu testów
sprawdzających, czy symulacja świetlna pokrywa się z rzeczywi-
stym polem naświetlania. Jeżeli źródłem problemu związanego
z kolimacją jest wadliwie działający aparat, należy jak najszybciej
wykonać konieczne działania naprawcze [27]. Natomiast jeśli
problem wynika z niewłaściwego postępowania personelu, któ-
rego przyczyną jest rutyna czy też niewiedza, należy wprowa-
dzić szkolenia mające na celu uświadomienie pracownikom, jak
ważnym elementem ochrony radiologicznej jest kolimacja.
Wnioski
1.
Co piąte zdjęcie RTG kręgosłupa szyjnego w projekcji bocz-
nej miało pole kolimacji większe niż wartość referencyjna.
Natomiast wszystkie zdjęcia RTG w projekcji przednio-tyl-
nej miały wartość pola kolimacji mniejszą lub równą warto-
ści referencyjnej.
2.
Dalsze możliwe kierunki badań na podstawie przeprowa-
dzonej analizy to poznanie rzeczywistych przyczyn sto-
sowania w projekcji bocznej kolimacji o polu powierzchni
większym niż wartość referencyjna oraz porównanie pól
kolimacji z wielkościami referencyjnymi w rentgenodiagno-
styce pozostałych odcinków kręgosłupa.
Literatura
1.
W. Trojanowski:
Technika konwencjonalnych badań radiologicznych
[w:] B. Pruszyński (red.):
Diagnostyka obrazowa. Podstawy teore-
tyczne i metodyka badań
, PZWL, Warszawa 2014, 197-320.
2.
A. Raczkiewicz-Papierska, A. Bachta, M. Zagrodzka:
Patologia
kręgosłupa szyjnego w reumatoidalnym zapaleniu stawów
, Reu-
matologia, 43(5), 2005, 286-292.
3.
P. Leszczyński, K. Pawlak-Buś:
Choroba zwyrodnieniowa sta-
wów – epidemia XXI wieku
, Farm Współcz, 1, 2008, 79-87.
4.
I. Kwolczak-El Korbi:
Zasady ochrony przed promieniowaniem joni-
zującym
[w:] B. Pruszyński (red.):
Diagnostyka obrazowa. Podsta-
wy teoretyczne i metodyka badań
, PZWL, Warszawa 2014, 69-79.
5.
M. Szmyrka-Kaczmarek, K. Kowalewski:
Bóle kręgosłupa w scho-
rzeniach reumatycznych
, Pol Prz Neurol, 6(2), 2010, 75-85.
6.
A. Michajlik, W. Ramotowski (red.):
Anatomia i fizjologia człowie-
ka
, PZWL, Warszawa 2009.
7.
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku
Praw Pacjenta
(Dz.U. 2009.52.417 z póź. zm.).
8.
J.T. Marcinkowski, T. Kaczmarek, A. Herfort, R. Szozda, C. Żaba:
Rola i znaczenie dokumentacji medycznej w orzecznictwie ubezpie-
czeniowym oraz w postępowaniu sądowym
, Orzecznictwo Lekar-
skie, 8(2), 2011, 73-78.
