vol. 5 4/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
174
radiologia
\
radiology
artykuł naukowy
\
scientific paper
Wstęp
Stale zwiększająca się liczba zakładów radiodiagnostyki przekła-
da się na większą dostępność do badań z zakresu rentgenodia-
gnostyki konwencjonalnej, co powoduje zwiększenie liczby wyko-
nanych zdjęć rentgenowskich, a tym samym wzrost liczby zdjęć
powtórzonych. Każda procedurawykorzystująca promieniowanie
jonizujące powoduje zagrożenie dla zdrowia, a skutki jego dzia-
łania zależą bezpośrednio od wielkości dawki otrzymanej przez
pacjenta. W związku z powyższym należy pamiętać, aby kontro-
lować liczbę zdjęć powtarzanych i w miarę możliwości ograniczać
liczbę nieprawidłowo wykonanych ekspozycji do minimum.
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym w Polsce wszystkie
pracownie rentgenodiagnostyki objęte są obowiązkiem przepro-
wadzania klinicznych audytów wewnętrznych. Jednym z wymo-
gów wyżej wymienionego audytu jest prowadzenie analizy zdjęć
odrzuconych [1]. Analiza zdjęć odrzuconych do roku 2013 była
także składową testów podstawowych wykonywanych w pracow-
niach rentgenowskich, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdro-
wia z dnia 18 lutego 2011 roku w sprawie warunków bezpiecznego
stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów
ekspozycji medycznej [2]. Po zmianie Rozporządzenia w roku 2013
analiza zdjęć odrzuconych wymagana była w ramach podstawo-
wych testów kontroli jakości aparatury medycznej wyłącznie dla
badań z zakresu mammografii. Zgodnie z Rozporządzeniem „ogól-
ny wskaźnik powtórzeń (stosunek całkowitej liczby powtórzeń do
całkowitej liczby filmów eksponowanych w danym okresie) nie po-
winien przekraczać 5%” [2, 3]. Wedługwytycznych analizę zdjęć po-
wtórzonych należało wykonywać co 250 badań. Od roku 2015 ana-
liza zdjęć odrzuconych nie wchodzi w skład testów kontroli jakości.
W literaturze znaleźć można liczne prace o tematyce ochrony
radiologicznej, z których część dotyczy problemu minimalizacji
błędów podczas wykonywania badań radiodiagnostyki konwen-
cjonalnej. Autorzy tych doniesień wskazują różne czynniki, które
mogą wpływać na konieczność powtórnego narażenia pacjenta na
promieniowanie jonizujące. W związku z cyfryzacją metody spoty-
ka się obecnie badania, które opierają się zarówno na klasycznych,
jak i cyfrowych aparatach. Postuluje się, iż wprowadzenie standar-
du wykonywania danej procedury [4] oraz retrospektywna analiza
wykonywanych badań w celu poszukiwania i eliminacji czynników
predysponujących do jego niewłaściwego wykonania [5] istotnie
wpływają na zmniejszenie dawki otrzymywanej przez pacjenta.
Pomimo zastosowania różnorakich metod kontroli i optymali-
zacji procedury wykonywania badań z zakresu radiodiagnostyki
konwencjonalnej, nadal pewien ich odsetek wykonywany jest
nieprawidłowo i wymaga powtórzenia. W związku z powyższym
słusznym wydaje się poszukiwanie nowych metod umożliwiają-
cych minimalizację tego niekorzystnego zjawiska.
Cel
Celem pracy jest poszukiwanie grup badań obarczonych zwięk-
szonym ryzykiembłędu, a przez to koniecznością ich powtórzenia
na podstawie analizy wykonanych i powtórzonych zdjęć rentge-
nowskich w Zakładzie Radiodiagnostyki i Radiologii Zabiegowej
zlokalizowanym w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Kato-
wicach w latach 2011-2014. Zwrócono także uwagę na zależność
czasową liczby powtarzanych zdjęć rentgenowskich w kolejnych
miesiącach i latach okresu objętego analizą. Praca ta stanowi
wstępną analizę danych gromadzonych w celu próby opracowa-
nia nowych metod redukcji liczby zdjęć powtórzonych.
Materiał i metody
Wykonano retrospektywną analizę 22 454 zdjęć rentgenow-
skich wykonanych w latach 2011-2014 w Zakładzie Radiodiagno-
styki i Radiologii Zabiegowej zlokalizowanym w Uniwersyteckim
Centrum Klinicznym w Katowicach.
Spośród nich wyodrębniono grupę 1101 zdjęć odrzuconych.
Wszystkie zdjęcia należące do grupy odrzuconych zostały po-
wtórzone. Następnie zdjęcia te oceniono, dzieląc na grupy ze
względu na rodzaj badania i analizując każdą z grup osobno.
Wszystkie analizowane zdjęcia zostały wykonane techniką
analogową na aparacie rentgenowskim stacjonarnymBucky Dia-
gnost TH 674744 firmy Philips, rok produkcji oraz montażu 2003.
Zdjęcia wykonywane były przez wykwalifikowany personel przy
użyciu ustawień automatycznych, zgodnych z protokołem bada-
nia dla konkretnego obszaru anatomicznego.
W celu gromadzenia i analizy danych wykorzystano program
Microsoft Excel (Microsoft) oraz Statistica 12.5 (Statsoft).
Aby wykazać istotność statystyczną różnic pomiędzy po-
szczególnymi rodzajami badań, wykorzystano test ANOVA rang
Kruskala-Wallisa w związku z brakiem rozkładu normalnego ba-
danych zmiennych.
Wyniki
Średnio miesięcznie wykonywano 467,8 ± 88,8 zdjęć rentgenow-
skich, z czego średnio powtórzono 22,9 ± 9 zdjęć miesięcznie.
Największą liczbę zdjęć w placówce wykonuje się w styczniu,
lecz widoczna jest także zwiększona liczba badań w paździer-
niku. Najwięcej zdjęć powtórzono w objętym analizą okresie
w miesiącach lipcu i listopadzie każdego roku, z widocznym
także pikiem w marcu 2011 roku. Odnosząc powyższe wartości
do odsetka zdjęć powtórzonych, największy procent zaobser-
wowano każdorazowo w lipcu oraz listopadzie, widoczne są też
piki w marcu 2011 roku oraz październiku 2012 roku. Wszystkie
powyżej omówione zależności przedstawiono na wykresach
(Rys. 1-3).
Zebrane w analizie badania z zakresu rentgenodiagnostyki
konwencjonalnej podzielono ze względu na rodzaj badania. Naj-
częściej wykonywane były:
––
zdjęcia RTG klatki piersiowej w projekcji PA (209,38 ± 53,17
miesięcznie),
––
zdjęcia RTG klatki piersiowej w projekcjach PA + bok (42,56
± 12,61 miesięcznie),
