Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2017 vol. 6
99
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
Krtań (larynx)
Anatomia
Krtań jest narządem łączącym gardło z tchawicą, leży w przed-
niej i środkowej części szyi na poziomie C4-C7 [3]. Dzięki połą-
czeniu z mięśniami nad- i podgnykowymi
oraz elastycznemu napięciu tchawicy i gar-
dła krtań może poruszać się w obrębie szyi
w zakresie od 2-4 cm [4]. Według protokołu
RTOG krtań definiowana jest jako trójkątna
bryła, która rozpoczyna się poniżej kości gny-
kowej i rozciąga się ku dołowi do chrząstki
pierścieniowatej. Od przodu obejmuje spo-
idło przednie i ku tyłowi sięga do chrząstek
nalewkowatych. Zawiera fałdy nalewkowo-
-nagłośniowe, nalewki, fałdy przedsionkowe
(rzekome), fałdy/struny głosowe oraz część
podgnykową nagłośni ( z wyłączeniem nad-
gnykowej części nagłośni) [19, 20, 23, 24].
Konturowanie
Ogólne wytyczne wskazują, że konturowanie tego narządu na-
leży rozpocząć od nagłośni, kończąc na chrząstce pierścienio-
watej. Opcjonalnie zaleca się objęcie obszaru podstawy języka,
bocznej ściany gardła, górnej część przełyku, przestrzeni przed-
nagłośniowej [21, 23, 24, 25].
Protokół Laury Freedman [22] dotyczący konturowania krtani
zaleca następujące postępowanie:
•
Na poprzecznych skanach CT należy zlokalizować dolną kra-
wędź kości gnykowej i rozpocząć konturowanie od następ-
nego skanu.
Dawki tolerancji
•
Redukcja produkcji śliny (kleista i lepka) > 10-15 Gy – po
przejściowej fazie nadmiernego ślinienia się.
•
Całkowity blok produkcji śliny po 40Gy, nieodwracalny po 60Gy.
•
Średnia dawka tolerancji Dmean < 26 Gy (RTOG).
Tabela 4
Granice konturowania narządów krytycznych na przykładzie ślinianki przyusznej wg Freedmana
Narząd
TPS
Cranial
Caudal
Anterior
Posterior
Ślinianka
przyuszna
Parotid
Gland
Zewnętrznie: część kanału
słuchowego oraz wyrostek sutkowaty
Tylna przestrzeń
podżuchwowa
Tylna granica m. żwacza, żuchwy i mięśni
skrzydłowych; przednia powierzchnia m. gnykowo-
-językowego
Przednia
granica
m. m-o-s
Źródło: L. Freedman and C. Sidani; Practical Radiation Oncology: November-December 2016.
Tabela 5
Wyniki analizy różnic w konturowaniu ślinianek przyusznych (P) i (L)
Variation in contouring of organs at risk d B. E. NELMS et al. I. J. Radiation Oncology d Biology d Physics Volume 82, Number 1, 2012
Tabela 6
Dawka tolerancji dla ślinianek przyusznych wg QUANTEC
Źródło: Modified from Marks et al.QUANTEC Quantitative Analysis of Normal Tissue Radiation Effects in the
Clinic, CRT conformal radiotherapy, SRS stereotactic radiosurgery, GTV gross tumor volume, RILD radiation-
-induced liver disease, RTOG Radiation Therapy Oncology Group, BED biologically equivalent dose, SBRT ste-
reotactic body RT, FLT4 tyrosine protein kinase receptor FLT4.
Reakcje popromienne (
Side Effects
)
Odczyny wczesne – uszkodzenie komórek gruczołowych:
•
umiarkowana lub zaawansowana suchość w jamie ustnej,
•
zaburzenia smaku,
•
problemy z połykaniem,
•
stany zapalne jamy ustnej [14, 15].
Odczyny późne – zwłóknienie narządu:
•
xerostomia (przejściowa lub trwała) – przewlekła suchość
w jamie ustnej,
•
wzrost ryzyka próchnicy,
•
infekcje błon śluzowych jamy ustnej, kości [16, 17, 18].
