Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2017 vol. 6
95
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
Wprowadzenie
Na przestrzeni ostatnich kilku lat powstały liczne doniesienia
mające na celu opracowanie wytycznych pozwalających na pra-
widłowe definiowanie zarówno obszarów tarczowych, jak i na-
rządów krytycznych. W niniejszej pracy postaramy się wskazać
najważniejsze z nich na przykładzie: rdzenia kręgowego, ślinia-
nek przyusznych i krtani z uwzględnieniem anatomii narządo-
wej, tolerancji dawek i odczynów popromiennych.
Dokładne zaplanowanie i precyzyjne dostarczenie dawki do
objętości docelowej oraz oszczędzenie narządów prawidłowych
są kluczowymi elementami radioterapii. W procesie leczenia
przy zastosowaniu technik 3DCRT, IMRT, VMAT ze względu na
sposób dostarczenia dawki oraz charakterystykę promienio-
wania jonizującego, niemożliwym jest uzyskanie tak dużego
gradientu dawki poza guzem jak w przypadku brachyterapii lub
protonoterapii. Tym samym redukcja dawki promieniowania
w narządach krytycznych OAR’s (
Organ At Risk
) stanowi duże
wyzwanie dla współczesnej radioterapii. Prawidłowe okonturo-
wanie tkanek i narządów wymaga zarówno odpowiedniej wie-
dzy anatomicznej, jak również precyzji w posługiwaniu się narzę-
dziami systemów TPS (
Treatment Planning System
).
Zalecenia ESTRO zawarte w Recommended ESTRO Core Cur-
riculum for RTTs [1] oraz w dokumencie EQF 6 (European Qualifi-
cations Framework) [2] wskazują na istotną rolę elektroradiolo-
ga RTTs (
Radiation Therapist
) w procesie przygotowania pacjenta
Konturowanie narządów
krytycznych (OAR)
w radioterapii nowotworów
okolicy głowy i szyi (H&N)
Część 1: rdzeń kręgowy, ślinianki przyuszne
i krtań – wskazania dla elektroradiologów
Bartosz Bąk
1, 2
, Jagoda Zychowicz
2
, Anna Adamska
3
1
Zakład i Katedra Elektroradiologii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań, tel. +48 61 88 50 757, e-mail:
2
Zakład Radioterapii II, Wielkopolskie Centrum Onkologii, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań
3
Zakład Radioterapii I, Wielkopolskie Centrum Onkologii, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań
do leczenia. Odpowiednie przygotowanie akademickie pozwala
obecnie absolwentom studiów medycznych na kierunku elek-
troradiologia na rzetelne podejście merytoryczne z wykorzysta-
niem wiedzy z zakresu wielu dziedzin jak anatomia, radiologia
czy radioterapia. Na tej podstawie coraz większa liczba elektro-
radiologów pracujących w zakładach radioterapii w Polsce po-
winna być angażowana m.in. w proces konturowania narządów
krytycznych.
Narząd krytyczny – OAR (
Organ At Risk
)
Pojęcie stosowane w radioterapii definiujące narząd, który znaj-
duje się w bliskim sąsiedztwie z obszarem napromienianym,
a jego tolerancja na dawkę jest niższa niż dawka zadana na ob-
szar kliniczny CTV (
Clinical Target Volume
).
Rdzeń kręgowy (
spinal cord
)
Anatomia
Rdzeń kręgowy jest częścią centralnego układu nerwowego.
Mierzy 42-45 cm i ma około 0,8 cm do 1,0 cm średnicy. Waży
tylko 35 g. Rdzeń kręgowy stanowi przedłużenie pnia mózgu od
poziomu otworu wielkiego (
foramen magnum
) w kości potylicz-
nej, a kończy się na dolnym brzegu pierwszego kręgu lędźwio-
wego L1. Umieszczony jest w kanale kręgowym (
spinal canal
).
