vol. 6 6/2017 Inżynier i Fizyk Medyczny
400
BHP
\
OMS
artykuł naukowy
\
scientific paper
najpóźniej do 1 lipca 2018 r. wszystkie placówki użytkujące urządze-
nia emitujące pole-EM obowiązane są dostosować działania zapew-
niające bezpieczeństwo i higienę pracy (
BHP
) do tych wymagań.
Ze względu na złożone mechanizmy oddziaływania pola-EM
na organizm człowieka i obiekty materialne, Z-EM określono
jako (R-BHP-EM: § 3.12) szkodliwe dla zdrowia, niebezpieczne
lub uciążliwe skutki oddziaływania pola-EM, powstające w prze-
strzeni pracy ze względu na:
a)
skutki biofizyczne bezpośredniego oddziaływania pola-EM
na organizm człowieka:
––
skutki termiczne, będące skutkiem pochłoniętej w tkan-
kach energii pola-EM;
––
skutki pozatermiczne, obejmujące: pobudzenie mięśni,
nerwów lub narządów zmysłów, które może mieć szkodli-
wy wpływ na zdrowie psychiczne lub fizyczne (rozpatrywa-
newR-BHP-EMprzejściowe objawy pobudzenie narządów
zmysłów to m.in.: zawroty głowy czy wrażenia wzrokowe
mogące powodować przejściowe uciążliwości lub oddzia-
ływać na funkcje poznawcze lub inne funkcje mózgu lub
mięśni, przez co mogą wpływać na zdolność do bezpiecz-
nego wykonywania pracy);
––
prądy kończynowe indukowane;
b)
skutki pośredniego oddziaływania pola-EM na inne obiek-
ty, m.in:
––
zakłócenie działania urządzeń elektronicznych, takich jak:
elektroniczne (aktywne) implanty medyczne, np. stymu-
latory serca i pompy insulinowe;
––
skutki termiczne oddziaływania na mechaniczne (pasyw-
ne) implanty medyczne, takie jak: endoprotezy ortope-
dyczne lub naczyniowe;
––
zagrożenie balistyczne, rozumiane jako zagrożenie powo-
dowane w polu magnetostatycznym (
PMS
) gwałtownym
przemieszczaniem się przedmiotów ferromagnetycznych;
––
prądy kończynowe kontaktowe.
Wymagania R-BHP-EM i R-NDN-EM systematyzują działania
użytkownika
1
, konieczne, jeśli w przestrzeni pracy zostaną roz-
poznane źródła pola-EM i możliwość aktywności pracujących
w narażeniu na pole-EM, obejmujące:
––
rozpoznawanie obiektów technicznych emitujących pole-
-EMmające wpływ na BHP i Z-EM – dotychczas nieregulowa-
ne szczegółowymi wymaganiami prawa pracy;
––
ocenę narażenia na pole-EM – znacznie modyfikujące wyma-
gania w tym zakresie oraz miary i limity narażenia wykorzy-
stywane podczas jego oceny;
––
ocenę bezpośredniego oddziaływania pola-EM na organizm
człowieka – dotychczas stosowaną jedynie w opracowa-
niach naukowych na podstawie zaleceńmiędzynarodowych,
zbliżonych do wymagań R-BHP-EM [4];
––
środki ochronne ograniczające Z-EM – dotychczas nieregu-
lowane szczegółowymi wymaganiami prawa pracy.
Rozpoznanie istotnych dla BHP źródeł pola-EM, a także
1
Terminy określone specyficznie w prawie pracy zestawiono w załą-
czonym słowniczku i wyróżniono pogrubioną czcionką
poziomu ekspozycji w przestrzeni pracy, wykonuje się m.in. z wy-
korzystaniem charakterystyk (R-BHP-EM: § 5.1.):
––
parametrów technicznych źródła pola-EM, określonych
w dotyczącej go dokumentacji technicznej, oraz środków
ochronnych stanowiących jego stałe wyposażenie;
––
zakresu użytkowania źródła pola-EM oraz wpływu wykony-
wanych prac na poziom emisji lub poziom ekspozycji;
––
poziomu emisji ze źródła pola-EM do środowiska lub po-
ziomu pola-EM w jego otoczeniu, udokumentowanych ze
względu na wymagania odrębnych przepisów lub przedsta-
wionych w załączniku nr 1 do R-BHP-EM.
Wśród źródeł pola-EM scharakteryzowanych w załączniku nr
1 do R-BHP-EM wymieniono
skanery rezonansu magnetycz-
nego (skanery RM)
jako źródło pola-EM, przy którym w typo-
wych warunkach użytkowania występuje silne narażenie na zło-
żone pole-EM (PMS, PQS – PQS – pole quasi-statyczne i PWCZ
– pole wielkiej częstotliwości). Jest to wskazówka, że użytkow-
nicy skanerów RM zobowiązani są do:
––
rozpoznania i oceny Z-EM
dotyczących
pracujących
i
osób potencjalnie narażonych
podczas zróżnicowanych
warunków
użytkowania
;
––
opracowania planu stosowania środków ochronnych
i wprowadzenia go w życie;
––
oznakowania
źródeł pola-EM, zasięgu przestrzeni pola-EM
stref ochronnych i rozpoznanych Z-EM;
––
zapewnienia szkolenia
pracowników, a także informowa-
nia pracujących i osób potencjalnie narażonych nt. rozpo-
znanych Z-EM i podjętych środkach ochronnych;
––
zapewnienia badań lekarskich
dotyczących pracowni-
ków, a w szczególnych okolicznościach również pracujących
i osób potencjalnie narażonych.
W dalszej części artykułu omówiono szczegółowe wymagania
prawa pracy dotyczące ochrony przed Z-EM podczas użytkowania
skanerów RM, w kontekście zmian wprowadzonych w 2016 roku,
a także charakterystyk takich Z-EMrozpoznanych podczas ich 25-let-
niego monitorowania – przeprowadzonego we współpracy z kilku-
dziesięcioma ośrodkami diagnostyki RM, w ramach realizacji przez
zespół Pracowni Zagrożeń Elektromagnetycznych Centralnego
Instytutu Ochrony Pracy – PIB projektów badawczych, prac usługo-
wych oraz działalności edukacyjnej [5-10]. W kolejnej publikacji scha-
rakteryzowano środki ochronne wymagane obecnie przez prawo
pracy w celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy wplacówkach diagnostyki rezonansumagnetycznego.
Rozpoznanie źródeł pola-EM
i charakterystyki narażenia na pole-EM
w medycznych placówkach
diagnostyki RM
Rozpoznanie źródeł pola-EM
Na potrzeby realizacji wymagań prawa pracy skaner RM można
scharakteryzować jako urządzenie stosowane do medycznych
