vol. 6 6/2017 Inżynier i Fizyk Medyczny
404
BHP
\
OMS
artykuł naukowy
\
scientific paper
Ocena bezpośrednich skutków oddziaływania pola-EM ska-
nerów RM wykonywana jest z wykorzystaniem limitów górnych
GPO. Przy wykorzystywanych obecnie w Polsce do diagnosty-
ki medycznej skanerach RM z magnesami o indukcji do 3 T nie
występują okoliczności wymagające oceny warunków naraże-
nia w odniesieniu do górnego limitu GPO określonego dla PMS
(B = 8T), natomiast występują warunki narażenia wymagające
zastosowania środków ochronnych dla zapewnienia ich zgod-
ności z innymi górnymi limitami GPO. Dotyczy to następujących
przypadków narażenia niebezpiecznego, które mogą wymagać
również oceny odpowiednich miar powiązanych z limitami GPO:
––
natężenia pola elektrycznego indukowanego w organizmie,
ze względu na narażenie podczas poruszania się w PMS
bezpośrednio w otoczeniu przestrzeni pola diagnostyczne-
go lub narażenie na PQS podczas asystowania pacjentowi
w czasie diagnozowania lub prac technicznych;
––
współczynnika SAR ze względu na narażenie na PWCZ pod-
czas asystowania pacjentowi w czasie diagnozowania lub
prac technicznych.
W obu przypadkach ocena skutków bezpośrednich wymaga
opracowania adekwatnych modeli komputerowych i przepro-
wadzenia specjalistycznych badań naukowych obejmujących:
wykonanie symulacji komputerowych dotyczących współczyn-
nika SAR lub natężenia pola-E indukowanego przez pole-EM
w organizmie, walidację wyników obliczeń i ich analizę w kon-
tekście limitów GPO oraz reprezentatywności ze względu na
zróżnicowane warunki użytkowania źródeł pola-EM.
Omówione działania w zakresie oceny narażenia na pole-EM
wykonuje się każdorazowo, jeżeli wystąpiły okoliczności, które
mogły spowodować nieaktualność danych dotyczących rozpo-
znania źródeł pola-EM, oceny poziomu narażenia lub oceny Z-EM
(R-BHP-EM: § 9), takie jak:
––
zmiany wwyposażeniu technicznym, procesie technolo-
gicznym lub warunkach wykonywania pracy –
w przypad-
ku skanerów RM należy uwzględnić w tym kontekście takie
zmiany, jak: nowe rodzaje badań, zmiany organizacji pracy,
zmiany wyposażenia (np. cewek diagnostycznych), zmiany
kadrowe itd.;
Tabela 1
Limity IPN i górne GPO dotyczące pola-EM rozpoznanego w otoczeniu skanerów RM [R-NDN-EM, R-BHP-EM]
Poziom narażenia;
limity IPN i GPO
Rodzaj pola-EM
PMS [< 5 Hz]
PQS
*)
[2,5 kHz]
PWCZ [> 10 MHz]
B, mT
E, V/m B, mT
E, V/m B, mT
IPNp-X
**)
– dolna granica
pola-EM strefy pośredniej
(SP)
0,5
***)
[ > IPNp-B – przestrzeń ograniczonego dostępu ze względu na
bezpieczeństwo użytkowników elektrostymulatorów serca i innych
implantów elektronicznych]
20
0,004
7
0,000 025
IPNod-X – dolna granica
pola-EM strefy zagrożenia
(SZ)
3
[ > IPNod-B – powinny być stosowane środki ochronne ze względu
m.in. na zagrożenia dla użytkowników elektronicznych implantów me-
dycznych i zagrożenia balistyczne wynikające ze skutków oddziaływa-
nia PMS na przedmioty ferromagnetyczne przyciągane przez magnes]
67
0,033
20
0,000 067
IPNob-X
****)
– limit bazowy
200
[ > IPNob-B – powinny być stosowane środki ochronne celem zapew-
nienia tymczasowości narażenia na PMS
******)
; tj. aby W < 1]
200
0,100
60
0,000 200
IPNog-X – dolna
granica pola-EM strefy
niebezpiecznej (SN)
400
[ > IPNog-B – powinny być stosowane środki ochronne ze względu
m.in. na zagrożenia balistyczne, zagrożenia dla użytkowników implan-
tów medycznych i zagrożenia wynikające z bezpośrednich skutków
oddziaływania PMS podczas poruszania się przy magnesie (takich
jak zawroty głowy i mdłości) oraz celem zapewnienia tymczasowości
narażenia na PMS; tj. aby W < 5]
800
0,200
240 0,000 400
IPNk-X – limit narażenia
kończyn
1 000
---
0,500
---
---
GPO – górne
*****)
Indukcja magnetyczna, B = 8 000 mT (8T)
Natężenie indukowanego w organizmie pola-E, Ein (oceniane w ukła-
dzie nerwowym głowy lub całego ciała)
Natężenie indukowa-
nego w organizmie
pola-E, Ein (w układzie
nerwowym głowy lub
całego ciała)
Współczynnik SAR,
uśredniony dla całego
ciała oraz miejscowy
w głowie i tułowiu lub
kończynach
*)
– dla PQS zgodnie z tzw. zasadą oceny najgorszego przypadku, podano limit odpowiadający najostrzejszym kryteriom z pasma częstotliwości składowych tego po-
la-EM, tj. limity określone dla pola-EM o częstotliwości 2,5 kHz; natomiast dla PWCZ limity dla częstotliwości mniejszych od 10 MHz narastają liniowo odwrotnie
proporcjonalnie do zmniejszania się częstotliwości [R-NDN-EM]
**)
– X oznacza: E – natężenie pola-E (oznaczane E i wyrażane w woltach na metr, V/m); B – indukcja magnetyczna (oznaczana B i wyrażana w teslach, T) – alternatywnie
do indukcji magnetycznej stosowane jest natężenie pola-M (oznaczane H i wyrażane w amperach na metr, A/m); wartość 1 T jest odpowiednikiem 800 000 A/m
***)
–
do 1 lipca 2016 r. dolna granica strefy pośredniej PMS wynosiła 3,3 mT
****)
– limit bazowy określa poziom narażenia na pole-EM, powyżej którego należy wprowadzić środki ochronne dla zapewnienia tymczasowości narażenia i ochrony przed
bezpośrednimi skutkami oddziaływania pola-EM (polegającymi m.in. na odczuwaniu zawrotów głowy lub mdłości podczas poruszania się przy oddziaływaniu PMS)
*****)
– ocena GPO, z wyjątkiem indukcji magnetycznej, wymaga wykorzystania symulacji komputerowych z użyciem wysokorozdzielczych, antropomorficznych modeli
numerycznych ciała człowieka; współczynnik SAR jest miarą skutków termicznych oddziaływania pola-EM [4]
******)
–
ocena tymczasowości narażenia
na pole-EM odwołuje się do wartości wskaźnika narażenia (W) – wskaźnik dziennego narażenia ogólnego, wyznaczany jest jako
suma wskaźników narażenia wynikających z narażenia quasi-stacjonarnego, zgodnie z zależnością [R-BHP-EM]:
W = Tg(E/IPNob-E)
2
+ Tg(H/IPNob-H)
2
gdzie: Tg – bezwymiarowy współczynnik krotności czasu narażenia ogólnego w stosunku do 8 godzin; E i H – wartości natężenia pola-E i pola-M, maksymalne w punk-
tach pomiarowych odpowiadających narażeniu głowy i tułowia podczas narażenia quasi-stacjonarnego; IPNob-E i IPNob-H – wartości odpowiednich limitów
IPN określonych dla natężenia pola-E (E) i pola-M (H).
Ocena tymczasowości narażenia na pole-EM podczas użytkowania skanera RM wymaga z reguły co najwyżej oszacowania narażenia na PMS wg zależności:
W(PMS) = Tg(B/200)
2
, gdzie B jest poziomem narażenia quasi-stacjonarnego na PMS o indukcji B wyrażonej w mT.
