vol. 6 4/2017 Inżynier i Fizyk Medyczny
226
radiologia
\
radiology
artykuł naukowy
\
scientific paper
Wprowadzenie
Wiosną 1950 roku do sklepów z zabawkami w USA trafił zestaw
edukacyjny
Gilbert´s U-238 Atomic Energy Lab
, przy użyciu które-
go można było prowadzić doświadczenia z promieniotwórczości
(Fot. 1). Właścicielem firmy wytwarzającej komplet i głównym po-
mysłodawcą wielu jej produktów był Alfred Carlton Gilbert (1884-
1961). Gilbert ukończył medycynę w Yale, lecz zamiast prowadzić
praktykę lekarską wolał zająć się iluzją. Przez całe swoje życie był
projektantem i konstruktorem wielu zabawek. W czasie I wojny
światowej rząd amerykański przekonywał obywateli, że pieniądze
powinni wydawać na obligacje, a nie na zabawki. Gilbert spotkał
się z członkami Kongresu i przekonał ich, że zabawki to także edu-
kacja, na której nie należy oszczędzać szczególnie w niepewnych
czasach. W Boston Post ukazał się artykuł stwierdzający, że „
poli-
tycy postanowili zostać chłopcami
”, a zdjęcie A.C. Gilberta opatrzo-
no podpisem: „
człowiek, który ocalił święta Bożego Narodzenia
”. Na
kanwie tej historii w 2002 roku powstał film fabularny, w którym
Jason Aleksander wcielił się w postać głównego bohatera [1, 2].
The Atomic Energy Lab
W komplecie
The Atomic Energy Lab
można było znaleźć między
innymi [5]:
1.
Cztery próbki uranylu – torbernit, uraninit, autunit,
karnotyt
2.
Licznik Geigera-Müllera
3.
Komorę Wilsona
4.
Spintaryskop
5.
Elektroskop
6.
Podręcznik użytkowania zestawu oraz komiks
Learn How
Dagwood Splits the Atom
i książkę
Prospecting for Uranium
.
W
The Atomic Energy Lab
znajdowały się cztery próbki radioak-
tywnychminerałów. Promieniotwórczeminerały występują natu-
ralnie bardzo rzadko (< 1%), głownie w różnego rodzaju skałach
np. magmowych, osadowych i metamorficznych. Poziom promie-
niotwórczości zależy od rodzaju i stężenia radionuklidu w danym
minerale oraz od wielkości próbki. Właściwości radioaktywnych
minerałów z
The Atomic Energy Lab
przedstawiono w tabeli 1.
Producent zapewniał wymianę źródeł promieniotwórczych
(Fot. 2). Zestaw jednak nie był na tyle długo w sprzedaży (około
2 lat), aby rzeczywiście ktoś skorzystał ze wzoru zamówienia [6].
Fot. 1
Gilbert´s U-238 Atomic Energy Lab (widok współczesny)
Źródło: [3].
Gilbert podkreślił w autobiogra-
fii, że prace nad
The Atomic Energy
Lab
były popierane przez amery-
kański rząd, któremu zależało, aby
obywatele zrozumieli tajniki ener-
gii atomowej. Urządzenia pomiaro-
we w zestawie były bardzo dokład-
nie skonstruowane i nie odbiegały
standardemod stosowanych przez
ówczesnych naukowców [4].
Celem pracy jest charakte-
rystyka wybranych elementów
zestawu
The
Atomic Energy Lab
.
Artykuł przygotowano na pod-
stawie przeglądu piśmiennictwa
zgodnie z omawianym tematem,
posługując się wyszukiwarkami
PubMed oraz Google Scholar.
Tabela 1
. Właściwości radioaktywnych minerałów zestawu
Cecha
Torbernit
(fosforan miedzio-
wo-uranowy)
Autunit
(uwodniony fosforan
wapniowo-uranowy)
Uraninit
-blenda smolista
(grupa tlenków
uranu)
Karnotyt
(wanadan uranu)
Kolor
zielony
żółtawy
z zielonym
odcieniem
czarny
z brązowym
odcieniem
żółty lub
żółtozielony
Gęstość
[g/cm
2
]
3,3-3,7
3,2
7,5-10,7
4,5-4,6
Twardość
(skala Mohsa)
2-2.5
2-2,5
3-6
4
Układ
kryształów
tetragonalny
tetragonalny
sześcienny
jednoskośny
Łupliwość
doskonała
doskonała
niewyraźna
doskonała
Przełam
nierówny
nierówny
muszlowy
nierówny
Uwagi
często
w złożach barytu
wykazuje silne
żółto-zielone
świecenie w promie-
niowaniu UV (Fot. 2)
najważniejsza ruda
uranu i radu
duże znaczenie
gospodarcze jako
ruda uranu i wanadu
Źródło: [7-10].
Fot. 2
Formularz zamówienia źródeł promieniotwórczych
Źródło: [6].
