Inżynier i Fizyk Medyczny 1/2015 vol. 4
45
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
Wprowadzenie
Całkowite napromienianie całego ciała pacjenta
wiązkami fotonowymi TBI (
Total Body Irradiation
)
jest wysokospecjalistyczną techniką napromienia-
nia stosowaną w leczeniu pacjentów z chorobami
rozrostowymi układu krwiotwórczego, a w szcze-
gólności w przygotowaniu do autologicznej au-
toHSCT (
autologous Haeamatopoietic Stem Cell
Transplantation
) lub allogenicznej alloHSCT (
allo-
geneic Haeamatopoietic Stem Cell Transplantatio
)
transplantacji szpiku kostnego BMT (
Bone Marrow
Transplantation
). Podczas zabiegu należy zniszczyć
komórki układu krwiotwórczego biorcy przeszcze-
pu, w tym jak najwięcej komórek nowotworowych,
tak aby przygotować miejsce przeszczepionym ko-
mórkom, jak również wywołać immunosupresję,
która w przypadkach transplantacji allogenicznej
zapobiegnie odrzuceniu przeszczepu. Doświadcze-
nia na zwierzętach wykazały, że TBI w dawce 250-
-300 cGy powoduje śmierć 50% osobników w ciągu
30 dni po napromienieniu, natomiast dawki powy-
żej 450 cGy są w pełni dawkami letalnymi (mielo-
ablacyjnymi). W TBI dawki powyżej 900 cGy (dawki
immunoablacyjne) umożliwiają nie tylko eradykację
komórek nowotworowych, ale również wszczep
alogenicznych komórek dawcy [1, 2]. Metoda ta
stosowana jest powszechnie na całym świecie od
kilkudziesięciu lat. Nie jest ona jednorodna i uległa
ewolucji w miarę upływu lat. Wśród ośrodków ra-
dioterapeutycznych w Polsce wyróżnia się kilka spo-
sobów wykonania zabiegów TBI oraz samego frak-
cjonowania. Technika radioterapeutyczna zależy
głównie od warunków fizycznych, infrastruktural-
nych oraz personalnych, jakimi dysponuje ośrodek.
Sposób frakcjonowania czy dawka całkowita, którą
należy podać pacjentowi, uzależniony jest głównie
od wskazań klinicznych. Biorąc pod uwagę, że de-
cyzję o wyborze schematu dawkowania TBI podej-
muje ośrodek kierujący chorego na zabieg, w pracy
przedstawiono stosowane techniki TBI z uwzględ-
nieniem elementów fizyko-medycznych dotyczą-
cych zabiegu napromieniania całego ciała chorego.
Omówiono wskazania do TBI oraz powikłania wcze-
sne i późne związane z tą procedurą. Ponadto opisa-
no, jaką rolę odgrywa moc dawki w odniesieniu do
radioterapii.
Źródła napromieniania
Podczas konwencjonalnej radioterapii obszarów
guza nowotworowego bezpośrednim obszarem
tarczowym (
target
), obszar guza jest oznaczany
wraz z odpowiednimmarginesem uwzględniającym
ruchomość pacjenta. Podczas wykonywania proce-
dury TBI chory musi być objęty w całości wiązkami
promieniowania terapeutycznego. W TBI stosuje
się promieniowanie gamma 60Co (energie kwan-
tów powstałych w wyniku rozpadu 60Co: 1,17 MeV
oraz 1,33 MeV) lub wysokoenergetyczne promie-
niowanie fotonowe, generowane przez akcelera-
tor liniowy (6-20 MeV). Promieniowanie kobaltowe
było dość powszechnie stosowane w radioterapii
do lat 90-tych. Stosowano wówczas tzw. bomby
kobaltowe, czyli aparaty gammaterapeutyczne,
w których źródłem stałym był izotop kobaltu 60.
Aspekty fizyko-medyczne
w napromienianiu całego ciała (TBI)
Paweł Czajkowski
Zakład Fizyki Medycznej, Gdyńskie Centrum Onkologii przy Szpitalu Morskim PCK sp. z o.o. w Gdyni,
ul. Powstania Styczniowego 1, 81-519 Gdynia, tel. +48 58 69 98 912, e-mail:
