vol. 4 1/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
52
artykuł
\
article
kontrola jakości
\
quality control
kontrastu, ponieważ obok danych zdjęciowych wpływa na niego
również gradacja błony i rodzaj oraz przebieg obróbki fotoche-
micznej błony. Kontrast zmodulowanej wiązki promieniowania
i kontrast błony powinny być tak dobrane, aby struktury ważne
z punktu widzenia diagnozy przedstawiane były w zakresie gę-
stości 0,6-2,2 (kontrast obrazu 1,6). Wpływ kontrastu może być
zbadany w przypadku niespełniania lekarskich wymagań jako-
ściowych za pomocą fantomu testowego lub za pomocą fantomu
równoważnego pacjentowi.
Średni gradient wyznaczony z krzywej charakterystycznej
dla błony standardowej powinien leżeć między 2,5 a 3,2 (jed-
nak poza mammografią, gdzie wartości te są wyższe). Należy
pamiętać, że błona z wyższym gradientem przedstawia mniej-
szą rozpiętość odtwarzanych obiektów. Dla zdjęć płucnych, ale
również zdjęć innych obszarów ciała, przeznaczone są tak zwane
„błony L” (
Latitude
), czyli rozpiętość, których średni gradient leży
pomiędzy 2,2 a 2,7.
Wartość graniczna dla rozdzielczości wizualnej powinna być
z reguły ≥ 2,4 Lp/mm. Może być przekroczona, gdy ekspozycja
promieniowaniem z uzasadnionych powodów utrzymuje się na
niższym poziomie, a utrata informacji nie jest krytyczna. Do-
tyczy to także systemów skopii. Dla mammografii przy zasto-
sowaniu systemów błona – folia wzmacniająca wymagana jest
rozdzielczość ≥ 12 Lp/mm, dla mammografii cyfrowej wielkość
piksela ≤ 100 μm.
Systemy do rejestracji cyfrowej w porównaniu z systemami
błona – folia wzmacniająca charakteryzują się:
––
możliwością rejestracji większej rozpiętości naświetleń,
––
możliwością późniejszego dopasowania jasności i kontrastu,
––
zmianą zakresu dynamiki,
––
zmienną wielkością przedstawiania obrazu (dopuszczalne
zmniejszenie przy dokumentowaniu na błonie najwyżej
o wskaźnik 0,7).
W systemach cyfrowych nie istnieje stała zależność pomię-
dzy dawką na powierzchni odbiornika obrazu a jasnością świe-
cenia punktu na monitorze względnie gęstością optyczną na
błonie dokumentowej. W systemie cyfrowym zdjęcia mające
zastosowanie diagnostyczne mogą być wykonywane przy róż-
nych dawkach. Dlatego należy utrzymywać wartości podane
w wytycznych dla dawki na powierzchni odbiornika obrazu (K
B
).
W procedurach wzorcowych nie zostały one określone dla syste-
mów cyfrowych, ale orientacyjnym przelicznikiem jest:
K
B
≤ 2 x K
S
nominalne dla systemu błona – folia wzmacniająca.
Przykład: dla czułości błona/folia 400 (zapis z tabeli 2 w p.
2 Części szczegółowej procedury wzorcowej) uzyskujemy
K
B
≤ 5 μGy, ponieważ nominalnie K
S
= 2,5 μGy (1000/400 = 2,5).
Oznacza to, że obraz zgodny z zapisanymi lekarskimi wyma-
ganiami powinien być uzyskany przy dawce mierzonej na po-
wierzchni detektora mniejszej, a najwyżej równej 5 μGy. Jeśli żą-
daną jakość obrazu osiąga się przez wyższą dawkę na odbiorniku
obrazu przy równej lub niższej ekspozycji pacjenta wskutek za-
stosowania wyższego napięcia na lampie względnie większego
utwardzenia wynikającego z filtracji, to postępowanie takie jest
dopuszczalne. W takim przypadku dopuszcza się podwyższenie
dawki na powierzchni odbiornika obrazu w stosunku do wartości
podanych w zaleceniach.
Należy pamiętać, że w systemach cyfrowych wytwarzających
obraz nie istnieje bezpośrednia zależność pomiędzy gęstością
optyczną błony dokumentacyjnej względnej luminancji na urzą-
dzeniu odtwarzającym obraz a dawką. Z tego powodu przy ra-
diograficznych systemach cyfrowych dodawany jest do obrazu
wskaźnik dawki (wartość specyficzna dla producenta pokazywana
w cyfrowym systemie obrazowania, która w tych samych warun-
kach zdjęciowych koreluje z dawką na powierzchni odbiornika).
Ponieważ przy cyfrowych systemach radiograficznych, z po-
wodu ich dużej rozpiętości rejestrowanych ekspozycji, nie jest
określana jedna stała wartość czułości, możliwa jest, w zależ-
ności od wskazania, praca przy różnych wartościach. Dlatego
dla zdjęć przeglądowych i kontrolnych stanu należy stosować
ustawienia minimalizujące dawkę. Ma to głównie zastosowanie
w pediatrii. Przy metodach interwencyjnych, którym towarzy-
szą wysokie dawki, powinny być wykorzystane wszystkie tech-
niczne możliwości systemu w celu zmniejszenia dawki (dodatko-
wa filtracja, skopia pulsacyjna o zmniejszonej ilości pulsów itp.).
Systemy ze skopią powinny być ustawione zarówno na obrazy
pojedyncze, jak i następujące po sobie. W zależności od wybra-
nego rodzaju badania, dawka na obraz, pole promieniowania,
matryca obrazowa i częstość zdjęć ulegają zmianie. Skopia musi
być wykonywana z możliwie niską dawką wejściową do pacjen-
ta przy osiągnięciu wystarczającej rozpoznawalności struktur
ważnych diagnostycznie. Praktyczna kontrola wejściowej mocy
dawki daje wskazania dawki w odniesieniu do interwencyjnych
punktów referencyjnych. Moc dawki na wejściu do odbiornika
obrazu powyżej 0,6 μGy/s (w przeliczeniu na nominalną średnicę
wzmacniacza ≤ 25 cm), która może być przekraczana tylko z ko-
niecznych powodów (np. przedstawienie najdrobniejszego ka-
tetera, drucika prowadzącego lub stentu przy interwencji), oraz
skopia wysokokontrastowa mogą być stosowane tylko krótko-
czasowo. Przy skopii cyfrowej istnieje możliwość zmniejszenia
dawki przez wykorzystanie np. dodatkowej filtracji, dobrania
odpowiednio do badania napięcia i prądu lampy, zastosowa-
nia skopii pulsacyjnej, opcji zatrzymania ostatniego obrazu lub
techniki tworzenia wartości średnioważonej.
Przy niewspółpracujących pacjentach i obiektach porusza-
jących się, w celu uniknięcia artefaktów ruchowych, stopień
tworzenia wartości średnioważonej i częstość pulsu muszą być
dopasowane do wynikającej z problemu diagnostycznego roz-
dzielczości czasowej. Należy zwracać szczególną uwagę na do-
pasowane do obiektu blendowanie, przy czym pole pomiarowe
automatyki ekspozycji nie może być przykryte przez blendy.
Trudno jest ustalić ogólne dopuszczalne wymagania dla
kontrastu, ponieważ przez zwiększenie kontrastu cyfrowego
systemu obrazowania kontrast obrazów może być zmieniany
w szerokim zakresie. Istotnym ograniczeniem przy przedsta-
wianiu niskokontrastowych szczegółów obrazu stanowią szumy
w obrazie.
