vol. 4 1/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
44
artykuł
\
article
kontrola jakości
\
quality control
z profilami referencyjnymi, to 2%. Ten poziom stabilności wyda-
je się w pełni możliwy do osiągnięcia, zarazem wartość 2% jest
zgodna np. z zaleceniami
Swiss Society of Radiobiology and Medical
Physics
, gdzie tego rodzaju test jest także zalecany. Podkreślić na-
leży, że chodzi o stwierdzenie, czy w bocznych częściach profilu
nie występują systematyczne różnice przekraczające 2%. Dla wy-
niku testu nie jest dyskwalifikujące pojawienie się pojedynczych
punktów, w których różnica dawki przekroczyła 2%, a które są
odzwierciedleniem niewielkich niestabilności pracy akceleratora
(niewielkie lokalne ekstrema na krzywej profilu). Dla badanego
akceleratora
Synergy
i analizatora pola firmy
IBA
odchylenie stan-
dardowe opisujące niepewność określenia dawki na profilu jest
zawsze niższe od 0,2%. Daje to wyobrażenie, jakiego rzędu niepo-
wtarzalności mogą być oczekiwane przy pomiarze profili.
W sytuacji, gdy obserwujemy odstępstwa kształtu aktualnego
profilu od profilu referencyjnego przekraczające 2%, wówczas
w myśl punktu (a) proponowanego testu zalecana jest
regulacja wiązki. Regulacja ta polega na niewielkich
zmianach energii wiązki.
Wpływ zmiany energii wiązki
na charakterystykę profili
Zmiana energii wiązki wpływa zarówno na procentową
dawkę głęboką (tym samym parametr jakości TPR
20,10
), jak
i kształt profilu. Dla wiązki X 6MV z akceleratora Synergy
zasymulowano zmiany energii. Uzyskane wyniki prezentu-
je rys. 2. Profil środkowy odpowiada standardowej wiązce
klinicznej, profil przebiegający poniżej uzyskano przy pod-
wyższeniu energii, profil najwyższy odpowiada energii ob-
niżonej. W skrajnych analizowanych przypadkach uzyskali-
śmy wiązki różniące sięwartością parametru TPR
20,10
o 4%,
natomiast profile (przy normalizacji do 100% w centrum)
różniły się o blisko 14%. Zatem przy zachowaniu stabil-
ności parametru jakości wiązki TPR
20,10
w granicach ±1%,
możemy oczekiwać zmienności profiluwgranicach±3,5%.
Zmiana energii wpływa więc zdecydowanie silniej
na profil wiązki niż na krzywą PDG (parametr TPR
20,10
).
Stabilność profilu gwarantuje stabilność energii, jeśli
tylko nie nastąpiły istotne zmiany w pozycji/budowie
filtra spłaszczającego.
Wzrost energii powoduje, że spadek dawki z głęboko-
ścią staje siępowolniejszy. Tymsamymdawkamierzona na
osi wiązki (po przejściu przez warstwę filtra spłaszczające-
go) staje się wyższa wporównaniu z dawką na peryferiach
wiązki. Oznacza to, że wzrost energii wiązki prowadzi do
obniżenia peryferyjnych części profilu w stosunku do czę-
ści centralnej. Stanowi towskazówkę, jakie regulacje ener-
gii są wskazane w zależności od obserwowanych zmian
kształtu profilu. Jeśli więc mierzony profil w częściach
brzegowych przebiega poniżej profilu referencyjnego,
należy obniżyć energię wiązki. Odwrotnie, w przypadku
gdy peryferyjne części mierzonego profilu przebiegają
powyżej profilu referencyjnego, wskazane jest podwyższenie ener-
gii wiązki.
Proponowany test stałości profili wiązek promieniowania
X sformułowany został w wersji wariantowej. Punkt (b) zezwa-
la na kontrolę profilu na dotychczasowych zasadach. Zarazem
jednak sformułowanie to ma zachęcić użytkowników, by zaczęli
obserwować, jak stabilnie akcelerator utrzymuje warunki refe-
rencyjne ustalone w chwili zbierania danych do systemu plano-
wania, nawet jeśli w rutynowej kontroli pozostaną przy obowią-
zującej do tej pory postaci tego testu.
Literatura
1.
Swiss Society of Radiobiology and Medical Physics,
Quality Con-
trol of Medical Electron Accelerators
, 2003.
Rys. 1
Profile w płaszczy
źnie cross dla wi
ązki X 15 MV z akceleratora Synergy. Przedstawiono najsilniej różniące
się profile, jakie w okresie 3 lat prowadzenia testów eksploatacyjnych na tym akceleratorze zostały zaakceptowa-
ne do użytku klinicznego.
Rys. 2
Profile w płaszczyźnie
cross
dla wiązki X 6 MV z akceleratora Synergy. Przedstawiono wpływ zmiany energii
na kształt profilu. Środkowa krzywa – to profil wiązki klinicznej. Krzywa poniżej – profil zmierzony po podwyższe-
niu energii, krzywa poniżej – profil uzyskany po obniżeniu energii.
