vol. 4 1/2015 Inżynier i Fizyk Medyczny
34
artykuł
\
article
radioterapia
\
radiotherapy
––
fantom Catphan do oceny zgodności geometrycznej rekon-
strukcji skanowanych obiektów oraz transferu informacji
obrazowej określanej dwoma parametrami dla obiektów
testowych HU i gęstością oraz ich wzajemną zależnością,
oraz urządzenia pomiarowe:
––
miernik dawki z ołówkową komorą jonizacyjną (pomiar reali-
zowany w powietrzu),
––
przymiar.
Weryfikacja systemu TK
Testy dla dwóch systemów tomograficznych, zainstalowanych
w Zakładzie Radioterapii, są przeprowadzane co miesiąc. Jest to
determinowane strukturą i comiesięczną procedurą kopiowania
folderu z bazowymi danymi fizycznymi (w tym tabeli konwersji
liczb tomograficznych na gęstości materiałów/tkanek) w sys-
temie planowania leczenia (TPS). Wyniki z wykonanych testów
(opisane w dalszej części artykułu) są także używane do wery-
fikacji transferu danych obrazowych i ich parametrów oraz da-
nych demograficznych.
Pierwszy test wykonywany dla systemów TK jest sprawdze-
niem położenia wiązek świetlnych zewnętrznych laserów do po-
zycjonowania pacjenta oraz ich zgodności z osią poprzeczną wiąz-
ki promieniowania. System laserów zewnętrznych jest ustawiony
izocentrycznie w stosunku do okola gantry aparatu i 500 mm od
osi poprzecznej wiązki. Ze względu na takie wzajemne położenie
„układów współrzędnych” dla laserów i systemu TK oraz wyma-
ganą transpozycję pomiędzy nimi podczas przygotowywania da-
nych obrazowych pacjenta do planowania leczenia, metodologia
pomiaru opiera się na przyjętej idei translacji położenia obu koor-
dynat. W teście zastosowano fantomWilke (Fot. 1).
Fot. 1
. Fantom Wilke
Fantom należy umieścić na stole diagnostycznym w taki spo-
sób, aby wiązki lasera pokrywały się ze znajdującymi się na jego
powierzchni „rowkami”. Należy również obciążyć koniec stołu od
strony gantry, używając obiektu, który może symulować sytuację
kliniczną, czyli pracę przy obciążeniu stołu przez pacjenta. Przy
fantomie w osi X i Y należy umieścić na powierzchni stołu markery
wskazujące na położenie sagitalnego i lateralnych wiązek lase-
rowych. Pozwalają one na ocenę odległości pomiędzy osią cen-
tralną wiązki promieniowania a przetransponowanymi do pozycji
skanu koordynatami układu współrzędnych, wyznaczonymi przez
system laserów. Po ustaleniu układu pomiarowego, należy wy-
zerować wskaźnik położenia wzdłużnego stołu i przesunąć stół
o 500 mm w kierunku gantry aparatu TK. W tej pozycji fantomu
lasery wewnętrzne tomografu powinny projektować się na „row-
ki” fantomu. Po ponownym wyzerowaniu wskaźnika, należy wy-
konać akwizycje dla jednej dwumilimetrowej warstwy. Wybrana
akwizycja może być wykonana dla dowolnego protokołu diagno-
stycznego, który umożliwia wykonanie skanów poprzecznych
i bez przesuwania stołu. Na uzyskanym obrazie należy ocenić, czy
wykonany on został dla centralnej pozycji fantomu, czyli dla prze-
kroju, w którym znajdują się „rowki” oraz znaczniki dla osi X. Wy-
niki testu pozwalają na potwierdzenie, że wzajemność układów
współrzędnych po translacji o 500 mm jest zgodna w zakresie
założonych limitów (tolerancja: 1 mm). Powyższą akwizycję nale-
ży powtórzyć dla sytuacji, gdy stół został przesunięty o 2 mm od
pozycji zerowej w dowolnym kierunku. Obraz fantomu powinien
wskazywać na wykonanie skanu dla pozycji pozaosiowej i już poza
zakresem wymiarów „rowka” poprzecznego.
Następnie wykonywana jest akwizycja dla całego fantomu
dla dowolnego protokołu diagnostycznego, dla skanowania
transwelsalnego, 1,0 mm lub najwęższej warstwy dla całego
fantomu Wilke. Na fantomie, w jego geometrycznie wyznaczo-
nym środku na podstawie położenia „rowków”, na powierzchni
przedniej jest naklejony mały marker kulkowy. Po wykonaniu
skanowania należy wyznaczyć izocentrum promieniowania RTG
na podstawie oceny położenia tego znacznika, umieszczonego
na powierzchni obiektu testowego i odnieść do położenia izo-
centrum wiązek laserowych oraz okna obrazowego (Fot. 2).
Pełna ocena wszystkich ww. obrazów pozwala zweryfikować
położenie koordynat zewnętrznych laserów pozycyjnych, we-
wnętrznych laserów tomografu i wiązki promieniowania RTG
we wszystkich osiach ww. układów oraz ich wzajemną relację
z uwzględnieniem odpowiednich translacji.
Fot. 2
. Obraz tomograficzny fantomu Wilke
Po wykonaniu powyższych testów wykonywana jest ocena
parametrów obrazowania za pomocą fantomu Catphan 600
(Rys. 1 i Fot. 3). Fantom należy umieścić na stole diagnostycz-
nym, tak aby w całości znajdował się poza zakresem tego stołu.
