Page 43 - IFM 1 2013 - web całe

Inżynier i Fizyk Medyczny 1/2013 vol. 2
kontrola jakości / quality control artykuł naukowy / scientific paper
41
uprzednio nieeksponowaną. Z kolei zgodnie z zaleceniami
europejskimi, w teście należy wykorzystać błonę uprzednio
eksponowaną do gęstości optycznej wynoszącej ok. 1,2.
Ze względu na kształt krzywej charakterystycznej wyniki
testu wykonanego dla błony nieeksponowanej i uprzednio
eksponowanej mogą się bardzo różnić. Dla błony nieekspono-
wanej dwuminutowa ekspozycja światłemwidzialnym o bardzo
małym natężeniu może nie spowodować żadnego wzrostu za-
czernienia, podczas gdy identyczna ekspozycja błony uprzednio
eksponowanej spowoduje mierzalny wzrost zaczernienia. Test
szczelności ciemni wmammografii wykonany w oparciu o same
zapisy rozporządzenia może dać zupełnie inne wyniki, niż test
wykonany na bazie zaleceń europejskich, na podstawie których
prawdopodobnie tworzono opis testu w rozporządzeniu.
Grubość warstwy
w tomografii komputerowej
Nazwa testu traktuje o grubości warstwy, natomiast opis o sze-
rokości profilu dawki w połowie maksymalnej wysokości, która
nie może odbiegać więcej niż o 20% od wartości odniesienia.
Niestety grubość warstwy i szerokość profilu dawki są różnymi
i nietożsamymi wielkościami. Najłatwiej zilustrować to na
przykładzie tomografii wielorzędowej, w której wiązka pro-
mieniowania o szerokości 20 mm może umożliwiać jedno-
czesną rejestrację czterech warstw o grubości 5 mm każda
(nominalna kolimacja 4 × 5 mm). Zgodnie z rozporządzeniem,
można wykonać przynajmniej dwa różne testy: użyć błony
rentgenowskiej do wyznaczenia szerokości profilu dawki
(20 mm) lub fantomu do wyznaczenia grubości obrazowanej
warstwy (5 mm). W rzeczywistości profil dawki jest często
nieco szerszy niż łączna grubość wszystkich jednocześnie ob-
razowanych warstw i mógłby wynosić np. 24 mm.
Ocena grubości warstwy w tomografii jest jednym z tych
testów, dla których uzyskany wynik należy porównać z war-
tościami odniesienia. Według rozporządzenia wartości odnie-
sienia to: średni wynik z kilkukrotnie przeprowadzanego testu dla
całkowicie sprawnego tomografu. Dla wielu aparatów tak rozu-
miane wartości odniesienia nigdy nie zostały wyznaczone.
W zależności od interpretacji stosowanej przez danego wyko-
nawcę testów, za wartości odniesienia przyjmowane są wyni-
ki testów akceptacyjnych (odbiorczych), wyniki poprzednich
testów specjalistycznych, wartości odniesienia stosowane
podczas testów podstawowych lub specyfikacja producenta.
Przyjęcie różnych wartości odniesienia może prowadzić do
różnej interpretacji otrzymanych wyników i różnego orzecze-
nia o prawidłowości wyniku testu.
Metodyka wykonywania testów:
rozporządzenie czy zalecenia?
Przedstawione przykłady pokazują, że zapisy dotyczące zakresu
testów specjalistycznych niewątpliwie wymagają doprecyzowa-
nia. Teoretycznie nic nie stoi na przeszkodzie, aby polskie doku-
menty prawne zawierały znacznie dokładniejsze opisy poszcze-
gólnych testów specjalistycznych. Dowodów na to twierdzenie
dostarcza porównanie zapisów odnoszących się do testów spe-
cjalistycznych w rentgenodiagnostyce oraz badań technicznych
pojazdów. Jedne i drugie badania są obowiązkowe, muszą być
przeprowadzone przez uprawniony podmiot, a ich zakres jest
określony w rozporządzeniach odpowiednich ministrów. Obecny
opis zakresu testów specjalistycznych w rentgenodiagnostyce
zajmuje ok. 10 stron w załączniku do rozporządzenia, natomiast
zakres i sposób przeprowadzania badań technicznych pojazdów
jest przedmiotemsamodzielnego rozporządzenia liczącego aż 67
stron [20]. Jego uzupełnieniem są dwa kolejne rozporządzenia:
określające wymagania dla stacji przeprowadzających badania
[21] oraz dla zatrudnionychwnichdiagnostów[22]. Prawookreśla
między innymi wymagania odnośnie wyposażenia kontrolno‑po-
miarowego stosowanego podczas badań technicznych pojazdów.
Wskazana jest również instytucja prowadząca rejestr typów wy-
posażenia posiadającego odpowiednie certyfikaty.
Z wielu względów korzystniejsze byłoby określenie szcze-
gółowych wymagań dotyczących testów eksploatacyjnych
w radiologii poza rozporządzeniami. W wielu innych krajach
wymagania takie są publikowane w formie zaleceń organi-
zacji i towarzystw naukowych skupiających fizyków i inży-
nierów medycznych. Zalecenia towarzystw naukowych nie
są, w przeciwieństwie do prawa, ograniczone w treści ani
w formie i mogą zawierać np. arkusze kalkulacyjne lub opro-
gramowanie niezbędne do wykonania obliczeń. Dodatkową
zaletą zaleceń jest możliwość ich ciągłej aktualizacji w miarę
potrzeb wynikających z rozwoju technologii.
Podsumowanie
Rozporządzenie nie wskazuje metod wykonywania testów
specjalistycznych. Opisy niektórych testów są sformułowa-
ne nieściśle, brakuje jednoznacznego zdefiniowania parame-
trów, które mają podlegać ocenie. W efekcie wyniki testów
specjalistycznych wykonywanych przez różne podmioty
mogą się różnić. Zapisy prawne należy doprecyzować przez
opisanie, w rozporządzeniu lub poza nim, metod wykonywa-
nia testów specjalistycznych.
Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 w sprawie
warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla
wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej, Dz. U. 2005, nr 194, poz. 1625.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 w sprawie bezpiecz-
nego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów
ekspozycji medycznej, Dz. U. 2011, nr 51, poz. 265.
3. KrajoweCentrumOchronyRadiologicznejwOchronieZdrowia,www.kcor.gov.pl
4. S. Wiśniewska-Kubka, D. Oborska-Kumaszyńska: Kontrola systemu AEC
w radiologii cyfrowej, Inżynier i Fizyk Medyczny, 1(2), 2012, 81-86.