Page 43 - IFM_201401_v9 150

Inżynier i Fizyk Medyczny 1/2014 vol. 3 41
radioterapia / radiotherapy artykuł naukowy / scientific paper
w której korekcja następuje po zakończeniu napromieniania
i jest realizowana przed następną frakcją leczenia.
Metoda wizualna jest najprostszą z metod i polega na porów-
naniu zdjęć referencyjnych z portalowymi na „rzut oka”. Metoda
obarczona jest największym błędem spowodowanym niedo-
kładnością ludzkiego oka oraz nierzadko różnymi rozmiarami ob-
razów. Polega na wyeliminowaniu „grubych” błędów związanych
z ułożeniem pacjenta.
Metoda online polega na weryfikacji obrazów przed poda-
niem dawki terapeutycznej. Obraz uzyskuje się dzięki podaniu
kilku jednostek monitorowych z danego pola. Ocena geometrii
odbywa się przed podaniem całej dawki. Metoda ta umożliwia
skorygowanie pozycji pacjenta przez ponowne ułożenie chore-
go bądź to ruch ręczny stołem terapeutycznym. Wadą metody
jest wydłużający się czas terapii.
Metoda offline polega na porównaniu zdjęć referencyjnych ze
zdjęciami uzyskanymi na aparacie po zakończeniu seansu tera-
peutycznego (Fot. 1). Ewentualne korekcje ułożenia mają miej-
sce przed kolejną frakcją radioterapii.
KV-OBI i CBCT
KV-OBI to metoda wykorzystująca urządzenie dodatkowo
zamontowane na głowicy aparatu. Urządzenie to składa się
z lampy rentgenowskiej oraz detektora promieniowania o ener-
gii kilowoltowej, podobnej do urządzenia wykorzystywanego
w diagnostyce. Dzięki powyższej przystawce możliwe jest rów-
nież wykonanie tomografii komputerowej wiązką stożkową
tzw. CBCT (Cone Beam Computed Tomography). Technika KV-OBI
dzięki zastosowaniu radiografii cyfrowej pozwala na ocenę ob-
razu radiologicznego na ekranie monitora bezpośrednio przed
podaniem dawki terapeutycznej (Fot. 2-3). Zdjęcia porównywa-
ne są z wcześniej zapamiętanym obrazem referencyjnym uzy-
skanym podczas weryfikacji w symulatorze albo są wygenero-
wane z systemu planowania leczenia na podstawie rekonstrukcji
uzyskanych z tomografii. System ten jest jednocześnie sprzężo-
ny ze stołem terapeutycznym, co pozwala na precyzyjną korektę
ułożenia pacjenta w trzech wymiarach. Podczas weryfikacji KV
dokładność ułożenia określana jest na podstawie struktur kost-
nych. CBCT umożliwia dokonanie weryfikacji w oparciu o tkanki
miękkie, obszar tarczowy i narządy krytyczne (Fot. 4). Protokół
weryfikacji wykorzystujący powyższe możliwości jest ustala-
ny indywidualnie. Dąży się do tego, aby każdy z pacjentów był
weryfikowany od 3 do 5 razy na początku leczenia, a następnie
na podstawie uzyskanych wyników podejmowana jest decyzja
co do częstotliwości dalszego wykonywania. Bardzo ważnym
zagadnieniem, o którym należy pamiętać, są dodatkowe dawki
promieniowania, jakie chorzy otrzymują w trakcie wykonywa-
nia weryfikacji. Zarówno EPID, KV-OBI, jak i CBCT niosą ze sobą
ryzyko takiego narażenia dla pacjenta. Niemieccy badacze za
pomocą fantomu zmierzyli dawki in-vivo dla poszczególnych
weryfikacji i wykazali, że podczas wykonywania zdjęć sprawdza-
jących metodą EPID przy wykonaniu zdjęcia AP podajemy na po-
wierzchnię skóry dawkę 57,8 mGy, natomiast przy zdjęciu bocz-
nym: 69,4 mGy. Używając KV-OBI w identycznych projekcjach,
podamy kolejno 0,8 mGy dla AP oraz 1,1 mGy dla boku. Wyko-
nanie CBCT wiąże się z dawką rzędu około 28 mGy [14]. Jedno-
znacznie na podstawie powyższych badań można stwierdzić,
Fot. 1 Weryfikacja ułożenia chorego za pomocą techniki offline: zdjęcia portalowe