Inżynier i Fizyk Medyczny 6/2016 vol. 5
345
artykuł
/
article
medycyna nuklearna
/
nuclear medicine
guza. Tak więc stwierdzenie komórek nowotworowych w węź-
le wartowniczym (w badaniu histopatologicznym) wskazuje na
uogólnienie procesu nowotworowego, brak komórek – na lokal-
ny etap rozwoju choroby [40]. SPECT-CT okazało się badaniem
z wyboru w przedoperacyjnej lokalizacji węzła wartowniczego,
szczególnie gdy węzeł jest położony w głębi ciała, jak w nowo-
tworach przewodu pokarmowego i moczowo-płciowego [41],
w lokalizacji węzłów wartowniczych w okolicach ciała, gdzie
drenaż limfatyczny jest nieprzewidywalny oraz w przypadku
nietypowego zajęcia węzłów chłonnych innych niż pachowe
przez raka gruczołu piersiowego [42-43]there are the so-called
intrammamary lymph nodes (IMLN. W ostatnich latach nastąpił
także znaczny rozwój śródoperacyjnych sond gamma. Sondy te
są stosowane także do lokalizacji śródoperacyjnej: guzów neu-
roendokrynnych (po podaniu dożylnym znakowanych analogów
somatostatyny), gruczolaków przytarczyc (po podaniu dożyl-
nym
99m
Tc-MIBI), tkanki tarczycowej (po podaniu przed operacją
Na
131
I, w celu radykalizacji wycięcia gruczołu u chorych na raka
tarczycy), raka jelita grubego (po podaniu dożylnym przeciwciał
monoklonalnych, celem określenia granic guza) [44].
Terapia radioizotopowa
Celowana terapia radioizotopowa TRT (
Targeted Radionuclide
Therapy
) polega na zastosowaniu radiofarmaceutyków emitu-
jących promieniowanie jonizujące w celu napromienienia guza
nowotworowego. Swoistość leczenia zależy od powinowactwa
zastosowanego radiofarmaceutyku do patologicznej tkanki.
Najczęściej wykorzystuje się mechanizmy receptorowe: sub-
stancją nośnikową jest antagonista lub agonista określonego
układu receptorowego, wykazującego znacznie zwiększoną
ekspresję w komórkach nowotworowych. Radiofarmaceutyki
znakowane są radioizotopami – emiterami promieniowania beta
lub alfa. Mechanizm śmierci komórkowej wynika z bezpośred-
niego efektu promieniowania [45]. Promieniowanie gamma lub
beta prowadzi przede wszystkim do radiolizy wody i znacznego
zwiększenia zawartości w komórce wolnych rodników, które
z kolei uszkadzają nić DNA. Efekty promieniowania zależą od
utlenowania tkanek (niedotlenienie jest czynnikiem ochron-
nym), od cyklu komórkowego oraz od temperatury. Uszkodzeniu
ulega z reguły jedna nić DNA, która może ulec naprawie przez
mechanizmy naprawcze DNA. Promieniowanie alfa prowadzi
przede wszystkim do bezpośredniego uszkodzenia obu nici
DNA przez cząstkę alfa, efekt w dużo mniejszym stopniu zależy
od utlenowania tkanek i fazy cyklu komórkowego. Naprawa DNA
przez mechanizmy komórkowe jest znacznie mniej skuteczna.
W radioimmunoterapii (RIT) wykorzystywane są przeciwcia-
ła monoklonalne przeciwko wybranym, swoistym dla komórek
nowotworowych antygenom [45]. Efekt biologiczny indukowa-
ny promieniowaniem jest łączony z cytotoksycznym działaniem
przeciwciał [46]new radionuclide-based targeted therapies
have emerged as efficient tools for cancer treatment. Targeted
radionuclide therapies (TRTs. Agencja Żywności i Leków FDA
(
Food and Drug Administration
) zatwierdziła dwa radiofarma-
ceutyki do RIT –
90
Y-ibrytumomab tiuksetan, Zevalin® i
131
I–tosi-
tumomab, Bexxar® w leczeniu nawrotu chłoniaka grudkowego
i chłoniaków nieziarniczych B-komórkowych NHL (
non-Hodgkin
lymphoma
) po leczeniu rytuksymabem lub przy braku reakcji na
leczenie rytuksymabem [47].
Do zalet terapii radioizotopami należą selektywne naświetle-
nie ognisk chorobowych, ograniczona toksyczność, łagodniej-
sze i rzadziej występujące efekty uboczne. Podkreśla się rów-
nież, że w większości procedur możliwa jest ocena dystrybucji
i absorpcji radiofarmaceutyku przez guz przed podaniem dawki
leczniczej. W tym celu wykonuje się badanie scyntygraficzne po
podaniu tej samej lub bardzo zbliżonej substancji znakowanej
radioizotopem stosowanym w celach diagnostycznych [45, 48]
Odpowiedź na leczenie zależy od wielu czynników, m.in. od sku-
mulowanej dostarczonej dawki promieniowania, zasięgu pro-
mieniowania i radiowrażliwości nowotworu [48]
Leczenie paliatywne w przerzutowych
guzach kości przy pomocy radioizotopów
Liczba chorych na nowotwory złośliwe ciągle wzrasta. Z tego
powodu wzrasta również grupa pacjentów cierpiących na bóle
z powodu przerzutów nowotworowych do kości. Około 75%
pacjentów z przerzutami nowotworowymi w kościach twierdzi,
że ból z nimi związany jest najistotniejszym czynnikiem pogar-
szającym jakość ich życia [49]and that these androgens could
be suppressed by prednisone through its negative feedback on
secretion of adrenocorticotrophic hormone (ACTH. Za prawie
80% wszystkich przerzutów do kości odpowiadają nowotwory
prostaty i gruczołu piersiowego [50]. Konwencjonalne metody
zwalczania bólu obejmują przede wszystkim analgetyki (zgod-
nie z zaleceniami WHO) oraz radioterapię. Skuteczność tych me-
tod jest jednak ograniczona [51].
Obecnie uznanymi radiofarmaceutykami w leczeniu przeciwbó-
lowym u chorych z przerzutami nowotworowymi do kości jest
chlorek strontu (
89
SrCl) oraz leksydronam samaru (
153m
Sm) [52].
Związki te biorą udział w przebudowie kostnej; jeśli przebudowa
kostna jest nasilona (tak jak w sąsiedztwie przerzutów), stwier-
dza się zwiększone gromadzenie obu radiofarmaceutyków. Jeśli
przerzut powoduje zmianę osteolityczną, radiofarmaceutyki nie
gromadzą się, a tym samym leczenie jest nieskuteczne. Mechanizm
uśmierzania bólu przez promieniowanie jonizujące nie jest do koń-
ca poznany. Prawdopodobnie promieniowanie wpływa na komórki
i tkanki otaczające przerzut, zmieniając komórkowe szlaki sygnało-
we oraz percepcję bólu przez zakończenia nerwowe. Promieniowa-
nie działa przede wszystkim na makrofagi, komórki tuczne, trom-
bocyty i komórki nabłonkowe, zmniejszając wydzielanie przez nie
cytokin odpowiedzialnych za czucie bólu, takich jak: histamina, ATP,
leukotrieny, substancja P, IL-1 czy IL-2 [52-53]. Leczenie radioizoto-
powe powoduje znaczne zmniejszenie dolegliwości u około 70%
chorych na raka prostaty z bólami kostnymi z powodu przerzutów;
u kilkunastu procent chorych ból ustępuje całkowicie.
