Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2017 vol. 6
71
radiologia
/
radiology
artykuł naukowy
/
scientific paper
się zidentyfikować punktu padania PC była większa niż w przy-
padku pozostałych radiogramów (1339 vs. 1262,4). Szczegółową
charakterystykę opisanych zależności przedstawiono w tabeli 1.
Dyskusja
Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej jest najczęściej wyko-
nywanym radiogramem w diagnostyce obrazowej. W USA wy-
konywanych jest około 68 milionów ekspozycji w ciągu roku [5].
W krajach Unii Europejskiej średnio co 5 zdjęcie rentgenowskie
to badanie klatki piersiowej [6]. Pomiędzy poszczególnymi kra-
jami członkowskimi są znaczne różnice w częstości radiografii.
Według raportu International Radiation Protection Association
(IRPA) w latach 2004-2007 w Niemczech wykonano około 270
zdjęć rtg klatki piersiowej na 1000 mieszkańców, natomiast
wWielkiej Brytanii o połowę mniej [7]. WPolsce RTG KLP stanowi
36% badań z zakresu rentgenodiagnostyki konwencjonalnej [8].
Każdy radiogrammusi cechować optymalna jakość, a narażenie
radiacyjne pacjenta powinno być niskie. Trzeba zwrócić uwagę na
wszelkie aspekty techniczne oraz pozycjonowanie, w tym punkt
padania promienia centralnego. W badaniu Hofmann i wsp. spo-
śród analizowanych 622 radiogramów 37,2% zostało wykonanych
przy nieprawidłowo przeprowadzonym centrowaniu [9].
Podczas rentgenodiagnostyki należy zadbać o połączeniemoż-
liwości technicznych obrazowania z typem budowy klatki piersio-
wej danego pacjenta. W aparatach rentgenowskich, gdzie układ
kolimatora działa w ten sposób, że listewki przesuwane są jedno-
czasowo w każdej parze, to punkt padania PC determinuje środek
radiogramu. Biorąc pod uwagę, iż wyznaczenie punktów topo-
graficznych na ciele pacjenta odpowiadających lokalizacji kątów
przeponowo-żebrowych jest niemożliwe, to ustalenie dolnej gra-
nicy kolimacji jest zadaniem trudnym. W przeprowadzonym ba-
daniu wykazano, że większość zdjęć rentgenowskich wykonano
przy punkcie padania promienia centralnego na wysokości ósme-
go kręgu piersiowego. Potencjalną przyczyną może być brak zna-
jomości standardu diagnostycznego lub zaniechanie weryfikacji
lokalizacji krzyża centratora przesłony głębinowej w stosunku do
dolnych kątów łopatek badanego pacjenta. Lokalizacja punktu
padania promienia centralnego poniżej siódmego kręgu pier-
siowego może być również związana z obawą nieuwidocznienia
na radiogramie kątów przeponowo-żebrowych. Należy zwrócić
uwagę, że w prezentowanej analizie nie uwzględniono typu kon-
strukcyjnego ciała pacjenta, który usprawiedliwia zmianę punktu
padania PC w stosunku do standardowego postępowania.
Typ asteniczny (około 10% populacji) charakteryzuje się wąską
klatką piersiową, a pola płucne są „długie”. Przy diagnostyce takich
pacjentów punkt padania promienia central-
nego powinien być przesunięty do poziomu
Th8-Th9. Korekta przyjętego standardu
diagnostycznego dotyczyć będzie także pa-
cjentów hyperstenicznych z szeroką klatką
piersiową i wysoko ustawioną przeponą, co
powoduje, że na radiogramach KLP pola płu-
cne są niewielkie. Także w przypadku osób
starszych można za punkt padania PC przy-
jąć poziom Th6 ze względu na fakt mniejszej
wydolności oddechowej. Pacjentów z tej
grupy charakteryzuje tzw. płytki wdech, tym samym pola płuc-
ne uzyskane na radiogramie są „mniejsze” niż u osób młodszych
[3, 10].
Zależności te pozwalają zrozumieć, że wykonując radio-
gram, należy uwzględniać odstępstwa od standardowego postę-
powania diagnostycznego. Dodatkowo znajomość anatomicznych
punktów topograficznych i umiejętne ich wykorzystywanie pod-
czas pozycjonowania minimalizuje odsetek zdjęć odrzuconych [9].
Analiza zdjęć odrzuconych (AZO) polega na określeniu błę-
dów popełnianych podczas wykonywania radiogramów oraz za-
planowaniu i wdrożeniu działań zapobiegawczych, a także oce-
nie skuteczności tych działań. Przeprowadzone postępowanie
musi dotyczyć wszystkich procedur wykonywanych w danym ga-
binecie rentgenowskim oraz różnych aspektów, np. zachowania
symetrii zdjęcia, obecności artefaktów, wielkości pola kolimacji,
prawidłowości doboru warunków ekspozycyjnych [11]. Błędy
związane z pozycjonowaniem i określeniem punktu padania pro-
mienia centralnego łączą się z niepoprawnym ograniczeniem
wiązki promieniowania rentgenowskiego [12, 13]. Błędy kolima-
cji natomiast mają swoje konsekwencje w wyższych wartościach
dose area product
(DAP) [14]. Zhang i wsp. dowiedli, że optyma-
lizacja radiografii klatki piersiowej, oparta głównie o zmniej-
szenie pola kolimacji, to obniżenie DAP z 4,58 do 1,12 dGy ∙ cm
2
(p < 0,001) [15]. W analizowanym materiale średnie wielkości
pola kolimacji radiogramówKLPwykonanych, gdy punkt padania
PC znajdował się na wysokości Th7 i Th8, są porównywalne. Co
nie zmienia faktu, że rozpatrując każdy radiogram jednostkowo,
Rys. 2
Identyfikacja przekątnych analizowanych radiogramów a płeć
Tabela 1
. Identyfikacja promienia centralnego a wskaźnik masy ciała i pole kolimacji
Identyfikacja
PC
BMI [kg/m
2
]
Kolimacja [cm
2
]
Minimum Maksimum M Minimum Maksimum M
Th7
19,4
33,4
28,1
973,1
1441,7
1283,9
Th7/Th8
17,6
29,1
23,6
1066,8
1428,8
1260,0
Th8
16,7
31,6
25,0
872,3
1446,3
1280,6
Th8/Th9
18,4
24,9
22,3
1120,0
1416,4
1270,7
Th9
18,6
27,7
23,1
1014,4
1422,4
1217,1
Niemożliwa
24,4
49,1
34,2
1042,0
1439,0
1339,0
PC – promień centralny; BMI – wskaźnik masy ciała; M – średnia arytmetyczna
