Page 55 - IFM 2 2013 - calosc - www

Inżynier i Fizyk Medyczny 2/2013 vol. 2
artykuł / article radioterapia / radiotherapy
103
gdzie
F = 1 dla pierwszej frakcji, w przeciwnym razie 0,
J1 = 1 dla 1-2 łączeń pól, w przeciwnym razie 0,
J2 = 1 dla powyżej 3 łączeń, w przeciwnym razie 0,
P – liczba zaplanowanych portali,
E – liczba zaplanowanych portali elektronicznych,
N – liczba pól,
Bo = 1 jeśli jest bolus, w przeciwnym razie 0,
M1 =1, gdyMLC zastosowanodo1-3pól, wprzeciwnymrazie0,
M2 =1, gdyMLCzastosowanodo4-6pól,wprzeciwnymrazie0,
M3 = 1, gdy MLC zastosowano dla 7 lub więcej pól, w prze-
ciwnym razie 0,
Au = 1, gdy występuje autosequencing, w przeciwnym razie 0,
R – przewidywany czas trwania frakcji w minutach lub BTE
= R/10.
Gromadzone dane pochodziły z 13 ośrodków i 27 akcelerato-
rów w Nowej Południowej Walii. Wiek akceleratorów wynosił
od mniej niż jednego roku do 32 lat (32-letni aparat podlegał
modernizacji 12 lat wcześniej). Średni wiek akceleratorów
wynosił 7 lat. 11 akceleratorów wyposażono w portal elektro-
niczny, 13 posiadało wirtualne kliny, 11 dawało możliwość au-
tomatycznego sekwencjonowania oraz 16 posiadało kolimator
wielolistkowy. Badanie objęło 4316 frakcji leczenia i 12 892 pól
terapeutycznych. Technicy radioterapii za pomocą stoperów
mierzyli czasy napromieniania pacjentów przez pięć dni w ty-
godniu. Mierzony czas trwania frakcji definiowany był od mo-
mentu wejścia pacjenta do pomieszczenia terapeutycznego
do momentu jego wyjścia. W obliczaniu czasu trwania frakcji
nie brano pod uwagę martwego czasu pomiędzy wejściami
kolejnych pacjentów, jednakże takie dane również gromadzo-
no. Średnio czterech techników radioterapii pracowało przy
jednym aparacie w ciągu dnia. Nie miało to istotnego wpływu
na średnią długość trwania frakcji. Dla każdej mierzonej frakcji
notowano warunki techniczne napromieniania, wyposażenie
akceleratora, fizyczny stan pacjenta, dane demograficzne oraz
numer frakcji. Analizą statystyczną objęto czasy trwania frakcji
orazwpływposzczególnych czynnikówna długość tych czasów.
Zmodyfikowany wzór można roboczo dostosować do oblicze-
nia czasu trwania frakcji w obecnych warunkach technologicz-
nych. Zastosujmy go przykładowo do obliczenia czasu napromie-
niania dla leczonego z powodu nowotworu prostaty pacjenta,
który rozpoczyna radioterapię na nowoczesnym akceleratorze
wyposażonym w kolimator wielolistkowy i portal elektroniczny.
Plan leczenia składa się z 6 pól terapeutycznych zadawanych
w technice automatycznego sekwencjonowania. Nie zastoso-
wano bolusa ani łączeń pól. Dla przedstawionych warunków
przewidywany czas trwania frakcji wminutach wynosi:
R = 6,71 + 3,28 · 1 + 2,07 · 6 + 1,96 · 6 - 2,44 · 1 - 2,42 · 1 = 29,31min,
czyli 2,9 BTE, gdzie na wynik składa się suma poszczegól-
nych składowych czasowych, tj.:
6,71 – to wartość stała,
3,28 – pierwsza frakcja,
12,42 – 6 portali elektronicznych,
11,76 – 6 pól terapeutycznych,
-2,44 – 6 pól MLC,
-2,42 – automatyczne sekwencjonowanie pól,
29,31 – czas trwania seansu terapeutycznego w minutach.
Jest to czas trwania pierwszej frakcji leczenia. Dla kolej-
nych frakcji przewidywany czas trwania, obliczony w ten sam
sposób, wyniesie 13,61 minuty, zakładając, że nie będą wy-
konywane portale elektroniczne.
Przedstawiony wzór może wzbudzać wiele wątpliwości.
Ze względu na szybko następujące zmiany technologiczne
zarówno sam wzór, jak i jego parametry powinny być często
modyfikowane. Można w nim uwzględnić dodatkowe skład-
niki. Jednakże z całą pewnością może stanowić punkt wyjścia
do szacowania czasu niezbędnego do prawidłowego zrealizo-
wania seansu terapeutycznego. Wydaje się, że wzór powinien
być uzupełniony np. o takie elementy, jak krótka rozmowa z pa-
cjentem, doświadczenie techników, obecność osób szkolących
się czy kontrola jakości w postaci pomiarów in vivo i trójwymia-
rowej weryfikacji ułożenia, jak również prawdopodobieństwo
pojawienia się nieoczekiwanych sytuacji. Brak płynności pracy
może być istotnym problemem, dlatego też znaczenie będzie
miała także analiza czasu pomiędzy kolejnymi pacjentami.
Podsumowanie
Cytowane badania opierały się na pomiarze czasu trwania poje-
dynczej sesji terapeutycznej z uwzględnieniem szczegółowych
danych dotyczących czynności, które powinienwykonać technik
realizujący prace na aparacie terapeutycznym. Wzór został sfor-
mułowany na podstawie zgromadzonych danych opisujących
pracę techników radioterapii na akceleratorach. Uwzględniono
czynniki wpływającewnajwyższym stopniu na długość procedu-
ry radioterapeutycznej odmomentuwejścia pacjenta dobunkra
do momentu jego opuszczenia. Prezentowany model BTE jest
propozycją usystematyzowania podejścia do obliczania czasu
napromieniania. Ułatwia zarządzanie personelem i pozwala na
zapewnienie bezpieczeństwa radioterapii z uwzględnieniem
posiadanegowyposażenia oraz stosowanych technik leczenia.
Literatura
1. G. Delaney, J. Shafiq, B. Jalaludin, M. Barton: An assessment of linear ac-
celerator throughput in New South Wales in 2003, 2004.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie bez-
piecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodza-
jów ekspozycji medycznej, Dz.U.11.51.265 z dnia 9 marca 2011 r.
3. G.P. Delaney: The development of a new measure of linear accelerator thro-
ughput in radiation oncology treatment delivery – the Basic Treatment Equiva-
lent (B.T.E.), MBBS University of New SouthWales, Faculty of Medicine, 1989.
4. H. Probst, S. Griffiths:Increasing the work speed of radiographers: the effect
on the accuracy of a set-up of a complex shaped cranial field, part of a mat-
ched cranio spinal junction, Radiotherapy and Oncology, 38(3), 1996, 241-245.