vol. 5 6/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
302
kontrola jakości
\
quality control
artykuł naukowy
\
scientific paper
Pełne wykorzystanie potencjału MRI wymaga w takich wa-
runkach szczególnego nadzoru, co może być zrealizowane tylko
poprzez odpowiednie systemy zapewnienia jakości QA (
Quality
Assurance
), badań obrazowych i kontroli funkcjonowania urzą-
dzenia QC (
Quality Control
).
System QA obejmuje w zamyśle zestaw procedur zarządza-
nia pracownią MR, a jego podstawowe zadania to zapewnienie
właściwego pod względem klinicznym doboru procedur obrazo-
wania, nadzór nad interpretacją badań obrazowych i czasowym
udostępnianiem opisów badań lekarzom prowadzącym lecze-
nie, wreszcie minimalizowanie ryzyka badań dla pacjenta oraz
optymalizacja kosztów badań.
System QC stanowi integralną część systemu QA i zawiera
procedury techniczne, których celem jest zapewnienie wysokiej
jakości badań obrazowych.
Nasza praca skupia się na bloku QC, a zalecenia w niej przed-
stawione bazują na systemie kontroli jakości opracowanym
przez ACR (American College of Radiology) dla amerykańskich
pracowni MR upublicznionym w 2015 roku [1].
W Polsce, podobnie jak i w wielu innych państwach Unii Euro-
pejskiej, nie obowiązują obecnie jednolite zalecenia czy przepisy
prawne w zakresie kontroli jakości funkcjonowania urządzeń MRI
[2]. W przypadku aparatury rentgenodiagnostycznej taki forma-
lizm – bazujący na wytycznych Unii Europejskiej – został określony
w Ustawie Prawo atomowe i rozporządzeniach Ministra Zdrowia.
W polskich pracowniach MR zakres kontroli jakości zależy więc
przede wszystkim od zaleceń producenta sprzętu oraz świado-
mości osób kierujących pracownią MR. Sekcja Rezonansu Magne-
tycznego Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej
.
pl/sekcje-ptfm/sekcja-rezonansu-magnetycznego/) podjęła pró-
bę zgromadzenia informacji o stanie kontroli jakości w polskich
pracowniach MR – autorzy zachęcają do włączenia się w tę akcję.
Wobec istotnego wzrostu liczby tomografów MR w Polsce
[2] istnieje pilna potrzeba ustanowienia standardów kontroli
jakości. Nadzór nad stabilnością sprzętową, wczesna detekcja
zaburzeń funkcjonowania urządzenia oraz standaryzacja badań,
które coraz częściej dostarczają informacji nie tylko jakościowej,
lecz także ilościowej, są ogromnie ważne z punktu widzenia za-
pewnienia wysokiej jakości badań diagnostycznych, ale także
dla optymalizacji czasowej wykorzystania sprzętu oraz zapew-
nienia bezpieczeństwa pacjentowi.
Wnaszej pracy chcemy przedstawić podstawowy zestaw testów
kontroli jakości skanera MR wskazywanych przez ACR jako koniecz-
ne. Testy zostały wykonane z użyciem dużego fantomu ACR, a nie-
które – dla porównania – z zastosowaniem fantomu firmy GE. Na-
szym celem jest ułatwienie tworzenia własnych systemów kontroli
jakości zgodnych z zalecanymi przez światowe gremia.
Kontrola jakości z zastosowaniem
fantomu ACR
Kontrolę jakości aparaturyMR przeprowadza się przy użyciu spe-
cjalnie zaprojektowanych do tego celu fantomów. Najczęściej
stosowane fantomy pomiarowe to Eurospin [3], MagNET [4-10]
i ACR [1, 11-13]. Są one uniwersalne i umożliwiają porównywanie
wyników testów kontroli jakości przeprowadzonych na różnych
urządzeniach MR. W tej pracy kontrolowanym urządzeniem był
skaner GE 1.5 T.
Zestaw parametrów niezbędnych w procedurach kontroli ja-
kości nie został dotychczas zadekretowany, choć istnieje pewien
konsensus wskazujący na konieczność kontroli następujących
parametrów [1]:
•
wartość współczynnika stosunku sygnału do szumu SNR
(
Signal-to-Noise-Ratio
),
•
częstotliwość rezonansowa oraz napięcie na cewce nadaw-
czej RF,
•
zniekształcenia geometryczne,
•
jednolitość intensywności obrazu,
•
obecność cieni dodatkowych, tzw. „efekt ducha” (
ghost ef-
fect
) na obrazach,
•
rozdzielczość przestrzenna przy wysokim kontraście,
•
wykrywanie obiektów o niskim kontraście,
•
grubość warstwy,
•
położenie warstwy.
W testach fantomowych wyznaczane są wartości wymienio-
nych parametrów oraz sprawdzana jest jakość obrazów uzyski-
wanych podczas testów na fantomach – ocenia się je pod kątem
występowania artefaktów, takich jak np. „efekt ducha”. W trakcie
wykonywania testów należy też zwrócić uwagę na działanie stołu
MR, płynność jego ruchu podczas ustawiania fantomu oraz po-
prawność działania lasera centrującego, który umieszczony jest
na przednimpanelu
gantry
– ten element testów pozwala określić,
czy badany obiekt umieszczony jest dokładnie w środku cewki.
Procedury kontroli jakości zalecane dla sprzętu GE opiera-
ją się na zaleceniach ACR: minimalna częstotliwość testów QC
przewiduje kontrole cotygodniowe, aczkolwiek ACR usilnie re-
komenduje codzienny nadzór nad funkcjonowaniem sprzętu [1].
Jak wynika z naszej wiedzy, niektóre pracownie dostosowują
częstotliwość wykonywania testów do częstotliwości wykony-
wanych badań: przy małej liczbie badań testy wykonuje się raz
w tygodniu, przy większej liczbie częściej. Testy ukierunkowane
na kontrolę jakości spektroskopii rezonansu magnetycznego
MRS (
Magnetic Resonance Spectroscopy
) także są wykonywane
co tydzień lub co dwa tygodnie, jeśli badania MRS odbywają
się rzadko (mniej niż 5 badań na miesiąc). Niektórzy producenci
skanerów MRI (np. Siemens i GE) dostarczają wraz ze sprzętem
fantomy własnej konstrukcji, jednak zazwyczaj są one przezna-
czone do testów specyficznych dla sprzętu danej marki.
Większość z testów wymienionych w tej pracy jako testy ko-
nieczne można przeprowadzić, stosując uniwersalny fantom
ACR (Rys. 1) i właśnie ten fantom został użyty w pracy.
Fantom ACR jest przystosowany do badań w cewce głowo-
wej. Ma postać walca wykonanego ze szkła akrylowego (jego
głównym składnikiem jest polimer – poli(metakrylan metylu),
PMMA), szkła i gumy silikonowej – wymienione materiały nie
są źródłem sygnałów NMR. Fantom nie zawiera też materiałów
