Page 22 - IFM 1 2013

vol. 2 1/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

artykuł

\

article

medycyna nuklearna

\

nuclear medicine

20

Tomography

). Wynik badania CT wykorzystywany jest do korek-

cji pochłaniania promieniowania emitowanego przez radioizo-

top i dokładniejszej lokalizacji ognisk nieprawidłowego groma-

dzenia radiofarmaceutyku. Obsługując te urządzenia, należy

więc stosować wszystkie metody ochrony przed promieniowa-

niem związane z radiologią. Obecne procedury i osłony pozwa-

lają w pełni chronić personel przed promieniowaniem X.

Promieniowanie alfa i beta stosowane w radioterapii izo-

topowej ma mniejszy zasięg, ale jest trudniejsze do wykrycia.

W celu dokonania pomiaru stopnia ewentualnej kontamina-

cji alfa emiterem, należy

przede wszystkim okre-

ślić najbardziej podejrza-

ne miejsca. Ze względu

na mały zasięg promie-

niowania nie ma koniecz-

ności stosowania osłon,

wystarczy oddalić się od

źródła na odległość 10

cm. W przypadku pro-

mieniowania beta do budowy osłon stosuje się lekkie mate-

riały: tworzywa sztuczne, szkło organiczne czy aluminium [1].

Oceniając techniki zabezpieczeń przed promieniowaniem

emitowanymprzez radioizotopy, należy pamiętać, żewwiększo-

ści przypadków określony radioizotop jest emiterem różnego

typu promieniowania, o różnych energiach. Postępowanie zwią-

zane zochroną radiologicznąwymaga stałej kontroli. Służą temu

różnego rodzaju pomiary

dozymetryczne. Inspektor

ochrony

radiologicznej

dokonuje wstępnej oceny

narażenia pracowników

na podstawie wyników

pomiarów dawek indywi-

dualnych lub pomiarów

dozymetrycznych w śro-

dowisku pracy i przedsta-

wia je kierownikowi jednostki organizacyjnej [2].

Dozymetry, w zależności od ich zastosowania, dzieli się na:

––

dawkomierze indywidualne,

––

dawkomierze indywidualne na dłonie lub oczy

––

dawkomierze środowiskowe.

Biorąc pod uwagę specyfikę pracy w zakładzie medycyny

nuklearnej, najczęściej stosuje się dozymetrię indywidualną

całego ciała, a na niektórych stanowiskach również dłoni i oczu.

W zależności od konstrukcji, obecnie stosowane dozyme-

try dzieli się na pasywne i aktywne. Do dozymetrów pasyw-

nych należą detektory termoluminescencyjne (TLD) i detek-

tory filmowe (tzw. błony dozymetryczne), do aktywnych

– dozymetry scyntylacyjne i półprzewodnikowe.

Aktywny dozymetr półprzewodnikowy jest dozymetrem

elektronicznymz wyświetlaczemLCD, dużą nieulotną pamięcią

oraz programowalnym poziomem alarmu dawki i mocy dawki.

Wielkość urządzeń jest zbliżona do karty kredytowej. Dozyme-

try te umożliwiają pomiar natężenia promieniowania w czasie

rzeczywistym, pozwalając na natychmiastową reakcję w przy-

padku wystąpienia nieprzewidywalnego narażenia. Umożliwia-

ją zarządzanie bazą danych w celu wydajnego monitorowania

dozymetrycznego pracowników. Pozwalają na programowanie

i nastawianie wyświetlania aktualnej dawki, mocy dawki oraz

dawek kumulacyjnych: dziennej, miesięcznej, kwartalnej, rocz-

nej czy pięcioletniej. Alarmy wizualne i dźwiękowe generowa-

ne są, gdy dawka lub moc dawki przekroczy zaprogramowany

przez użytkownika próg. Ciągłe lub chwilowe odczyty aktualnej

dawki lubmocy dawki są dostępne na wyświetlaczu LCD. Okno

energetyczne tych dozymetrów wynosi od 50 keV do 2 MeV,

równoważnik dawki od 1

m

Sv do 10 Sv (100

m

rem do 1000 rem),

natomiast równoważnikmocy dawki od 1

m

Sv/h do 1 Sv/h. Wadą

dozymetrów aktywnych jest ryzyko wystąpienia awarii i utrata

wszystkich danych. Dlatego preferuje się stosowanie obu ty-

pów urządzeń: zastosowanie dozymetru pasywnego, wspiera-

nego dozymetrem aktywnym umożliwia inspektorowi ochrony

radiologicznej uzyskanie informacji o stopniu narażenia w cza-

sie rzeczywistym i gwarancję bezpieczeństwa danych [3].

Wszystkie wymienione sposoby ograniczania narażenia per-

sonelu na promieniowanie oraz sposoby dozymetryczne nie

eliminują do końca dawek, jakie pracownicy otrzymują w zakła-

dzie medycyny nuklearnej. Praca w medycynie nuklearnej jest

obarczona ciągłym narażeniem na promieniowanie jonizujące.

Pacjent

Odrębnym zagadnieniem jest ochrona radiologiczna pacjen-

ta. Dawka pochłonięta przez badanego zależy od energii

promieniowania, podanej aktywności, rozkładu radiofar-

maceutyku w organizmie i efektywnego czasu półtrwania.

Wpływając na te czynniki, można ograniczyć dawkę promie-

niowania, jaką otrzyma pacjent.

Zasady ochrony opierają się na zasadach ALARA (

As Low As

Reasonably Achievable

). Oczywiście każde badanie musi być uza-

sadnione. Podana aktywność musi być odpowiednia (zbyt mała

dawkaniedaodpowiedniej ilości informacji wobrazie, zbyt duża

narazi pacjenta na niepotrzebne promieniowanie). W miarę

możliwości należy stosować emitery promieniowania o niższej

energii. Jeśli jest to możliwe, trzeba zmieniać rozkład radiofar-

maceutyku w organizmie, tak aby zmniejszyć dawkę pochłonię-

tą przez narząd krytyczny. Przykładem jest scyntygrafia kości:

narządembadanym jest układ kostny, natomiast narządami kry-

tycznymi są tarczyca i pęcherz moczowy. Podanie nadchloranu

potasu (Irenat, Bayer) lub płynu Lugola przed badaniemblokuje

wychwyt wolnego 99mTc przez tarczycę, natomiast nawodnie-

nie i częste oddawanie moczu ogranicza napromieniowanie

pęcherza moczowego. Stosując odpowiednie nawodnienie i/

lub diuretyki w każdym badaniu, można skrócić efektywny czas

półtrwania radiofarmaceutyku w organizmie [4].

Fot. 2

Dozymetr aktywny

Fot. 1

Dozymetry pasywne

Page 22 - IFM 1 2013 - web całe