Inżynier i Fizyk Medyczny 6/2017 vol. 6
365
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
Wprowadzenie
Jednolity tekst rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wa-
runków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego
dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej z dnia 3 kwietnia
2017 r. nakłada na osoby przygotowujące leczenie wiązkami
zewnętrznymi obowiązek zweryfikowania dawki w planie le-
czenia przez niezależne obliczenia lub pomiar [1]. W zależności
od sytuacji klinicznej oraz przyjętego sposobu pracy, oblicze-
nia wykonane z użyciem stosowanego systemu planowania
leczenia mogą być weryfikowane na wiele różnych sposobów.
W przypadku planów przygotowanych w technice IMRT zwy-
kle obliczenia są weryfikowane poprzez pomiar [2]. W tym celu
w Polsce szeroko stosowane są fantomy oraz oprogramowanie
zestawów dozymetrycznych ArcCheck firmy Sun Nuclear, Octa-
vius firmy PTW i Compass firmy IBA lub elektroniczne detekto-
ry portalowe firmy Varian. W przypadku technik 3D najczęściej
obliczenia są weryfikowane poprzez wykonanie niezależnych
obliczeń z użyciem innego systemu planowania leczenia. W Cen-
trum Onkologii w Warszawie obliczenia wykonane w systemie
Eclipse są weryfikowane poprzez obliczenia w systemie On-
centra MasterPlan lub z użyciem innego prostszego programu
stworzonego w danym ośrodku lub dostępnego komercyjnie
[3]. Przez wiele lat w Centrum Onkologii w Warszawie dla pla-
nów 3D taka weryfikacja była przeprowadzana z użyciem pro-
gramu REF autorstwa Ryszarda Dąbrowskiego. Obliczenia były
wykonywane w punkcie referencyjnym ICRU [4]. Obecnie, gdy
niemal wszyscy pacjenci, również leczeni z intencją efektu pa-
liatywnego, mają przygotowywane plany z użyciem tomografii
komputerowej z zastosowaniem technik konformalnych w nie-
zależnych obliczeniach, niezbędne jest uwzględnienie rozkładu
gęstości w ciele pacjenta i rzeczywistego kształtu pól terapeu-
tycznych. Ze względu na to, że używana w Warszawie wersja
systemu Oncentra MasterPlan przestaje być wspierana (serwi-
sowana) przez firmę Elekta, pojawiła się konieczność znalezienia
innego narzędzia do sprawdzania obliczeń. Poszukując takiego
rozwiązania, zadaliśmy sobie pytanie, czy proste narzędzia do
weryfikacji są wystarczająco czułe, aby wykryć ewentualne błę-
dy w obliczeniach wykonanych w systemie planowania leczenia.
To pytanie jest szczególnie zasadne w odniesieniu do sytuacji,
w której wiązka terapeutyczna przechodzi przez tzw. niejedno-
rodności, to jest tkanki o innej gęstości niż gęstość tkanki mięk-
kiej [5]. Największe wyzwanie pojawia się w przypadku terapii
w obszarze klatki piersiowej, gdzie rozkład dawki jest w znaczą-
cy sposób modyfikowany przez płuca, tkankę o gęstości kilku-
krotnie mniejszej niż gęstość tkanki miękkiej.
W pracy tej przedstawiamy porównanie obliczeń liczby jed-
nostek monitorowych wykonanych w systemie Eclipse (ver.
13.6.23) oraz wykonanych z użyciem programu REF i komer-
cyjnie dostępnego programu RadCalc, sprzedawanej w Polsce
przez firmę ASTRA. W pracy porównywano obliczenia wykona-
ne w systemie Eclipse i w dwóch wymienionych programach je-
dynie dla wiązek fotonowych.
Materiał i metody
Metody obliczeniowe
REF
Program REF przed oddaniem do użytkowania wymaga wpro-
wadzenia danych w postaci tabel procentowych dawek głębo-
kich oraz mocy dawek. Określane są również warunki pomiaro-
we oraz referencyjne urządzenia terapeutycznego, dla którego
wprowadzane są dane pomiarowe.
Podczas obliczania liczby jednostek monitorowych do pro-
gramu REF wszystkie niezbędne dane wejściowe do obliczeń
Ocena trzech uproszczonych
metod obliczania
liczby jednostek monitorowych
Natalia Przekora
1
, Dariusz Kikoła, Oskar Madetko
2
, Paweł Kukołowicz
2
1
Politechnika Warszawska, Wydział Fizyki, Koszykowa 75, 00-662 Warszawa
2
Zakład Fizyki Medycznej w Centrum Onkologii – Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie,
ul. Roentgena 5, 02-798 Warszawa, tel. +48 22 546 27 75, e-mail:
