Page 28 - IFM_201305

vol. 2 5/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

radiologia

\

radiology

256

artykuł

\

article

kontrolowane ryzyko). Do analizy ryzyka, w zależności od jego

charakteru, celów, posiadanych informacji i dostępnych danych,

dopuszczalne są techniki jakościowe, quasi-ilościowe i ilościowe.

Często jakościowe lub quasi-ilościowe techniki mogą być wyko-

rzystywane do przesiewowej analizy ryzyka. Natomiast ryzyka

o wysokim współczynniku ważności poddawane są szacowaniu

przy użyciu technik ilościowych. Ryzyko może być szacowane

jakościowo i quasi-ilościowo z wykorzystaniem narzędzi, takich

jak macierze zagrożeń, wykresy ryzyka, matryce ryzyka.

Najczęściej stosowane narzędzie – matryca ryzyka – pozwala

na określenie dla każdego ryzyka jego profilu za pomocą praw-

dopodobieństwa i kryterium konsekwencji. Stosując kryterium

skutku, przewidzianego w matrycy ryzyka, trzeba określić kon-

sekwencje wystąpienia zdarzenia (z wykonanych kontroli). Aby

określić prawdopodobieństwo zajścia ryzyka, można stoso-

wać kryteria tego prawdopodobieństwa (zawarte w matrycy

ryzyka). Tak jak wcześniej, ocena jest także przeprowadzana

w odniesieniu do skuteczności bieżących działań kontrolnych

(wykrywalność).

Analiza ryzyka w procedurach radiologicznych powinna opie-

rać się na analizie:

––

prawdopodobieństwa pojawienia się zdarzeń niepożąda-

nych, incydentów, wypadków oraz przyczyn ich wystąpienia,

––

wykrywalności zdarzeń niepożądanych, incydentów, wy-

padków oraz przyczyn ich wystąpienia,

––

dotkliwości oraz masowości skutków wystąpienia zdarzeń

niepożądanych, incydentów i wypadków.

Analiza przyczyn i skutków pojawiających się niezgodności

(

Failure Mode Effects Analysis

) stanowi metodę usystematyzo-

wanego przewidywania ryzyk pojawiających się w procesie re-

alizacji procedury medycznej, a w konsekwencji ich ograniczania

przez eliminację przyczyn możliwych niezgodności lub przez

wzmocnienie działań kontrolnych. Analiza FMEA znajduje zasto-

sowanie szczególnie tam, gdzie wytwarzane są wyroby o dużym

stopniu złożoności, a w procesie wytwarzania/realizacji uczest-

niczy wiele różnych grup zawodowych/specjalistów. Celem ana-

lizy jest szeregowanie potencjalnych rodzajów niezgodności

zidentyfikowanych zgodnie z zasadami FMEA na podstawie po-

ziomów krytyczności, przy użyciu wielu danych opisujących spo-

sób realizacji procesu, historię tego lub podobnych procesów,

informacje o problemach w podobnych procesach itp. FMEA sta-

nowi często pierwszy krok w badaniu niezawodności systemu.

Metodyka oceny ryzyka koncentruje się ogólnie na systemie

zarządzania w szpitalu/zakładzie lub w zakresie zarządzania na

systemach autonomicznych – zarządzanie finansowe i opera-

cyjne struktur w szpitalu/zakładzie (np. jednostki składowe).

Wyboru procesów dokonuje się na podstawie analizy systemu

zarządzania i historii organizacji związanej z pojawiającymi się

niezgodnościami. Wszystkie podstawowe procesy (wtórne nie

są uwzględnione w analizie) powinny być klasyfikowane, prio-

rytetyzowane i podzielone na procesy cząstkowe (diagram), za

które odpowiadają konkretne osoby. Należy także przedstawić

dokumenty dotyczące tych procesów (identyfikacja „źródeł”,

z których można wywnioskować dane do analizy niezgodności).

Ocena ryzyka operacyjnego procesu i ich skutków wymaga prze-

prowadzenia analizy zagrożenia pojawienia się niezgodności.

Omawiana analiza powinna dotyczyć przebiegu procesówme-

dycznych, ich opracowania oraz usług (w tymusług niezgodnych),

a także całego systemu (system zarządzania, struktura, organiza-

cja). Przyczyny pojawiających się niezgodności w usłudze radio-

logicznej należy poddać ocenie, uwzględniając podział na wpływ

na pacjentów, personel i inne procesy oraz przebieg pracy (np.

skutek nie musi stanowić problemu samego w sobie, ale może

propagować i stać się w efekcie znaczącym). Aby analiza była

możliwie jak najbardziej obiektywna, poszczególnym obszarom

można nadać miana matematyczne wraz z nadaniem im wag/

ważności (np. dotkliwość skutków: „1” – brak krzywdy i „10” – sku-

tek letalny; prawdopodobieństwo wystąpienia: „1” – nieczęsto

i „10” – pewne; prawdopodobieństwo, że przyczyna niezgodno-

ści nie będzie wykryta przed ujawnieniem efektów przypadku:

„1” – zawsze wykrywalne i „10” – niewykrywalne). Dzięki takiemu

podejściu procesowemu w ocenie i analizie ryzyka można wypra-

cować Wartość Priorytetu Ryzyka (

RPN – Risk Priority Number

),

który stanowi iloczyn nadanych wartości dla dotkliwości skutków

wydarzeń niepożądanych, częstości pojawiania się i skuteczności

detekcji (wyższa wartość nadaje wyższy priorytet).

W ramach przeprowadzanej analizy proces zarządzania ryzy-

kiem w oparciu o redukcję wskaźników RPN może być związany

przede wszystkim z potrzebą weryfikacji i przeorganizowania/

przebudowania procedur. Powinno być to związane z obniża-

niem wartości powyższych wskaźników poprzez zmniejszanie

obciążenia poszczególnych elementów procedur medycznych

ryzykiem pojawienia się wydarzeń niepożądanych, zwiększa-

niem ich wykrywania i redukcje ich skutków. Stąd też niezwy-

kle ważne jest opracowanie systematycznego programu oce-

ny jakości równoważącego bezpieczeństwo pacjenta i oceny

jakości w porównaniu z dostępnymi zasobami i wymaganiami

a elastycznością w podejmowaniu decyzji diagnostyczno-tera-

peutycznych. Dobrze prowadzona praktyka kliniczna stanowi

dobrze ustanowiony, zrozumiały i zaimplementowany proces.

Jest on skupiony na bezpieczeństwie. Determinują go czynniki

medyczne, techniczne i administracyjne.

Kluczowe pytania, które mogą wspomagać identyfikację ryzy-

ka, są następujące:

––

Gdzie i dlaczego mogą wystąpić zagrożenia?

––

Jakie są zagrożenia związane z realizacją każdego z naszych

priorytetów?

––

Jakie jest ryzyko nieosiągnięcia tych priorytetów?

––

Kto może uczestniczyć (na przykład dostawcy, wykonawcy

procedury, zainteresowane strony)?

Dobór odpowiedniej metody identyfikacji ryzyka zależy od

obszaru zastosowania i charakteru procesu/procedury, fazy

procedury, dostępnych zasobów, wymogów regulacyjnych, po-

żądanych rezultatów oraz wymagań klientów i wymagań praw-

nych. Stosowanie poniżej wymienionych narzędzi i technik może

wspomagać identyfikację ryzyka:

Page 28 - IFM_201305_vA 150 dpi