Page 18 - IFM_201305_vA 150 dpi

vol. 2 5/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny 246
radioterapia \ radiotherapy artykuł naukowy \ scientific paper
obliczoną i zmierzoną jest usytuowana poza strukturami kry-
tycznymi. Nie stwarza więc żadnego zagrożenia dla pacjenta.
Weryfikacja rozkładu dawki
w czasie seansu terapeutycznego
Aparaty terapeutycznewyposażone sąwurządzenia do obrazowa-
nia umożliwiające wykonanie badań obrazowych w czasie seansu
terapeutycznego. Równocześnie są one wyposażone w matryce
detektorów, które dają możliwość pomiaru dawki. Niestety produ-
cenci akceleratorów biomedycznych nie oferują oprogramowania,
które wykorzystywałoby w pełni możliwości techniczne aparatów
terapeutycznych w szczególności matryc detektorów. Niezależne
firmy programistyczne oraz ośrodki onkologiczne próbują rozwią-
zać ten problem [16]. Jest to bardzo utrudnione, ponieważ istnie-
je konieczność dostępu do informacji zapisywanych przez aparat
terapeutyczny w czasie włączonej ekspozycji promieniowania,
a producenci nie chcą udostępniać kodów źródłowych oprogramo-
wania stosowanego do sterowania i weryfikacji pracy akceleratora.
Ponadto opracowanie tego typu oprogramowania wymaga zaan-
gażowania dużego zespołu fizyków – informatyków, a na to mogą
pozwolić sobie tylko duże ośrodki onkologiczne.
Rozwiązanie tego problemu jest ukierunkowane na wyko-
rzystanie dostępnych danych tworzonych przez aparat tera-
peutyczny w trakcie włączonej ekspozycji promieniowania oraz
generowanych przez system planowania leczenia. Możliwe są
następujące rozwiązania:
Rys. 5 Różnice procentowe pomiędzy zaplanowanym i zrealizowanym ruchem listków kolimatora dla strony „A”
i „B”. Oznaczenia „RI” odnoszą się do wartości średnich, „MI” to wartości maksymalne. Program wylicza całkę dla
wszystkich listków w czasie ekspozycji promieniowania. Wartość referencyjna (100%) to błąd popełniony w czasie
pierwszej frakcji lub wartość średnia błędu wszystkich frakcji
numer frakcji
Rys. 4 Fuzja rozkładu współczynnika gamma i DRR. W analizowanym przypadku
wartości pozostają poza strukturami krytycznymi, czyli wiązka może być dopuszczo-
na do realizacji i napromieniania chorego. Kolor czerwony wskazuje na wartość g
powyżej progu 2,5. Oznacza to, że procedura nie jest bezpieczna w sytuacji, kiedy nie
znamy położenia maksymalnej różnicy w stosunku do struktur anatomicznych [15]
• weryfikacja ruchu listków kolimatora MLC
(MultiLeaf Callimator ),
• rekonstrukcja dawki w ciele pacjenta na
podstawie rzeczywistego ruchu listków
kolimatora,
• porównanie map fluencji każdej frakcji,
• zdjęcia weryfikacyjne ułożenia chorego
przed i po frakcji.
Rozwiązania te nie umożliwiają wyliczenia
dawki w pacjencie na podstawie pomiaru dawki
wyjściowej, jednak pozwalają zrekonstruować
jej rozkład czy też sprawdzać jej powtarzalność
w czasie kolejnych seansów terapeutycznych.
Otrzymujemy informacje o tym, jak pacjent jest
leczony, a nie tylko, jak może być leczony.
Weryfikacja MLC to sprawdzenie ruchu listków
kolimatora w czasie każdej frakcji, seansu tera-
peutycznego pod kątem zgodności z zaprogra-
mowanymi wartościami. Oczywiście oceniane są
różnice pomiędzy zaplanowanym a rzeczywistym
ruchem. Należy również pamiętać, że jeżeli róż-
nica pomiędzy rzeczywistym a zaplanowanym
ruchem jest większa od zdefiniowanej tolerancji
(2 mm – wartość zdefiniowania w oprogramowa-
niu sterującym akceleratorem), wówczas ekspo-
zycja promieniowania zostanie wyłączona [17].