vol. 5 6/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
342
artykuł
\
article
medycyna nuklearna
\
nuclear medicine
Wprowadzenie
Jesteśmy świadkami przełomu technologicznego, który doty-
czy również medycyny. Wzrost zachorowalności i wykrywal-
ności chorób nowotworowych wymusił konieczność zbadania
i zrozumienia mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie
choroby nowotworowej i jej rozwój. Kolejnym etapem jest wy-
bór najlepszej terapii umożliwiającej zwalczenie choroby. Pod-
stawowym narzędziem stosowanymw rozwiązywaniu przedsta-
wionych problemów jest biologia molekularna.
Medycyna nuklearna pozwala na kliniczne zastosowanie osią-
gnięć biologii molekularnej; metody radioizotopowe umożli-
wiają ocenę szeregu procesów biochemicznych bezpośrednio
u chorych. Metody te polegają na podaniu badanemu odpo-
wiedniej substancji znakowanej radioizotopem i na śledzeniu jej
rozkładu w organizmie. Stosowane związki chemiczne określa
się nazwą radiofarmaceutyków. Radiofarmaceutyki mogą służyć
zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu.
Przez wiele lat terapia radioizotopami była ograniczona do
zastosowania
131
I w leczeniu raka tarczycy oraz nadczynności
tarczycy, a także
32
P w leczeniu czerwienicy prawdziwej. Obec-
nie metody radioizotopowe są stosowane także w leczeniu sze-
regu innych schorzeń onkologicznych. Zaletą stosowania radio-
farmaceutyków w stosunku do chemioterapii jest ograniczenie
działania przede wszystkim do tkanki docelowej [1-3], leczenie
ma więc charakter celowany. Radioizotopy używane w terapii
powinny emitować promieniowanie o wysokim liniowym trans-
ferze energii (LTE), celem wywołania martwicy lub apoptozy
w komórkach nowotworowych.
Podstawowym badaniem radioizotopowym stosowanym
obecnie w onkologii jest badanie z zastosowaniem pozytono-
wej tomografii komputerowej po podaniu znakowanej fluoro-
deoksyglukozy (
18
FDG/PET).
18
FDG pozwala na ocenę procesów
metabolicznych glukozy. Należy podkreślić, że komórki nowo-
tworowe metabolizują glukozę przede wszystkim w procesach
przemiany beztlenowej (zjawisko Warburga). Z tego względu
ogniska zwiększonego gromadzenia tego znacznika wskazu-
ją na możliwość procesu nowotworowego. Badanie PET jest
obecnie stosowane w lokalizacji ogniska pierwotnego nowo-
tworu, ognisk przerzutowych, ocenie stopnia zaawansowania
choroby, efektów leczenia, a także wznowy procesu nowotwo-
rowego. Wynik badania PET pozwala również określać prawdo-
podobieństwo progresji choroby i prawdopodobny czas przeży-
cia chorych. Przewagą PET/CT jest możliwość integracji danych
anatomicznych i fizjologicznych [4].
Wykazano, że u chorych na raka pęcherza moczowego wynik
badania
18
FDG/PET-CT koreluje z obrazem śródoperacyjnym
oraz wynikami badań histopatologicznych, a także umożliwia
ustalenie skuteczności leczenia operacyjnego. U chorych na
raka gruczołu piersiowego
18
FDG/PET-CT jest skuteczną metodą
w diagnostyce ognisk przerzutowych do węzłów chłonnych [5].
PET jest również przydatnym narzędziem do oceny odpowie-
dzi nowotworu na terapię. Skuteczność chemioterapii może być
potwierdzona znacznie wcześniej niż w oparciu o badania TK czy
MRI. Odpowiedź na stosowanie imatynibu w leczeniu raka pod-
ścieliska przewodu pokarmowego (GIST) jest możliwa do oceny
już w ciągu kilku dni od rozpoczęcia terapii [6], a w przypadku
chłoniaka już po dwóch cyklach chemioterapii [7].
Technologia obrazowania w medycynie
i obrazowanie hybrydowe
Powszechnie stosowanymi metodami obrazowymi w diagno-
styce onkologicznej jest TK, MRI czy USG. Techniki te pozwala-
ją uwidocznić wymiary, gęstość oraz lokalizację zmiany, jednak
w badaniach tych nie można jednoznacznie zróżnicować zmian
złośliwych od zmian łagodnych, martwiczych od bliznowatych,
a stwierdzana wielkość guza nie zawsze jest zgodna z rzeczywi-
stym obszarem nacieku nowotworowego. Połączenie obrazów
18
FDG/PET i TK (fuzja PET-CT) znacznie poprawia wartość dia-
gnostyczną, dostarcza informacji dotyczących zarówno czynno-
ści, jak i stosunków anatomicznych [8]. W pracy Antocha i współ-
pracowników wykazano, że w badanej grupie chorych w PET
uwidoczniono 135 ognisk nowotworowych, w TK-249, natomiast
w PET-CT-282. Porównywano również obie metody w ocenie
skuteczności leczenia. Badanie TK trafnie oceniło odpowiedź na
Medycyna nuklearna w onkologii
Martyna Tandejko, Aneta Gierlach, Joanna Jarosz, Michał Kocemba, Robert Uliński, Katarzyna Górska,
Adrianna Ziółkowska, Paulina Cyngot, Monika Górska, Paweł Rykowski, Radosław Pietrzak
Zakład Medycyny Nuklearnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, ul. Stefana Banacha 10, 02-097 Warszawa
