vol. 5 6/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
346
artykuł
\
article
medycyna nuklearna
\
nuclear medicine
Zastosowanie znakowanych peptydów
w diagnostyce i leczeniu
Uznaną obecnie metodą jest zastosowanie analogów somato-
statyny w diagnostyce i leczeniu nieoperacyjnych rozsianych gu-
zów neuroendokrynnych przewodu pokarmowego (GEP NET).
Zastosowanie analogów somatostatyny związane jest ze zwięk-
szoną ekspresją receptorów somatostatynowych w większości
guzów tej grupy [54]. Stosowanie analogów wynika z szybkiej
degradacji naturalnej somatostatyny we krwi. W celach dia-
gnostycznych peptydy te znakowane są
111
In lub
99m
Tc (do ba-
dań SPECT) lub
68
Ga (do badań PET). W celach terapeutycznych
analogi znakowane są itrem – 90 (
90
Y) lub lutetem – 176 (
176
Lu)
[55]. Leczenie znacznie spowalnia dalszy rozwój choroby, ha-
muje powstawanie nowych przerzutów oraz poprawia jakość
życia chorych. Ograniczeniem metody jest jej nefrotoksyczność
i supresyjne działanie na szpik kostny. Z tego względu w trak-
cie podawania radiofarmaceutyku prowadzone jest leczenie
nefroprotekcyjne.
Bombezyna (GRP) jest neuropeptydem, którego receptory
znajdują się na komórkach wielu nowotworów. Jej znakowane
radioizotopami indu 111 (
111
In) lub technetu 99m (
99m
Tc) analogi
są wykorzystywane w diagnostyce nowotworów płuc, prostaty,
gruczołu piersiowego i trzustki [56].
Neurotensyna odgrywa rolę w rozwoju raków: płuc, prostaty,
gruczołu piersiowego, trzustki i jelita grubego. Nowotwory te
charakteryzują się znacznie zwiększoną ekspresją receptorów
typu NTR1 [57]. Analogi neurotensyny znakowane
99m
Tc są sto-
sowane w badaniach diagnostycznych, natomiast znakowane
188
Re w terapii. Ulegają one internalizacji do komórek nowotwo-
rowych (są gromadzone wewnątrz komórki). Radiofarmaceutyki
te wykazują niewielką nefrotoksyczność w porównaniu do in-
nych używanych w medycynie nuklearnej peptydów. Wydaje się,
że neurotensyna w przyszłości może być stosowana w leczeniu
nowotworów, których komórki wykazują zwiększoną ekspresję
receptorów NTR1.
Terapia radioizotopami
z użyciem promieniowania alfa
Promieniowanie alfa w porównaniu do promieniowania beta
charakteryzuje się wysokim współczynnikiem liniowego prze-
kazu energii LET (
Linear Energy Transfer
). Zasięg promieniowa-
nia jest bardzo mały, ale radiotoksycznoś
ć jest bardzo duża
[58]
proper selection of isotope and antibody combinations is cru-
cial to making radioimmunotherapy a standard therapeutic
modality. Because of the short pathlength (50-80 microm. Już
pojedyncza cząstka alfa może spowodować destrukcję komórki
nowotworowej, podobny efekt jest obserwowany po zadziała-
niu na komórkę dopiero kilku tysięcy cząstek promieniowania
beta. Niewielki zasięg cząstek alfa (<100
µm) sprawia, że
leczenie
jest bardziej ograniczone do ognisk chorobowych [58-59]proper
selection of isotope and antibody combinations is crucial to
making radioimmunotherapy a standard therapeutic modality.
Because of the short pathlength (50-80 microm. Metoda ta jest
bardzo atrakcyjna, gdy celem terapeutycznym są niewielkie sku-
piska komórek nowotworowych, rozsiane mikroprzerzuty lub
jeśli stosowane są przeciwciała, dla których liczba antygenów na
komórce nowotworowej jest ograniczona.
Obecnie testowanych jest szereg radioizotopów – emiterów
promieniowania alfa:
225
Ac,
211
At,
227
Th,
149
Tb czy
213
Bi. Radio-
farmaceutyki znakowane tymi izotopami zostały zastosowane
w leczeniu różnych nowotworów: białaczki, glejaka, czerniaka,
chłoniaka, raka piersi, jajnika, prostaty, guzów neuroendokryn-
nych czy okrężnicy [60-69]trastuzumab (Herceptin. Większość
tych obiecujących terapii ma nadal charakter eksperymentalny.
Planowanie radioterapii
PET-CT jest coraz częściej stosowane w planowaniu radioterapii.
Badanie to pozwala na lepsze wyznaczenie objętości biologicz-
nie aktywnej tkanki nowotworowej i odróżnienie
żywotnej tkan-
ki
guza od niespecyficznych zmian po wcześniejszym leczeniu
chirurgicznym i/lub radioterapii [70]. Planowanie radioterapii
w oparciu o wynik badania PET jest szczególnie zalecane, gdy
ognisko nowotworowe położone jest w okolicy narządów wyka-
zujących szczególną wrażliwość na promieniowanie. Przykładem
może być radioterapia guzów śródpiersia w okolicy serca czy płuc.
Naświetlenie ścian serca prowadzi do zarastania drobnych naczyń
krwionośnych miokardium i w konsekwencji do zawału. Naświe-
tlanie prawidłowych okolic płuc powoduje ich włóknienie i niewy-
dolność oddechową. Wynik badania PET umożliwia ograniczenie
pola napromienienia, a tym samym ograniczenie efektów ubocz-
nych. U części chorych TK nie uwidacznia całego guza. W tych
przypadkach wynik PET może wskazywać na konieczność zwięk-
szenia obszaru napromienienia. Drugim problemem, który z po-
wodzeniem może być rozwiązany na podstawie badania PET jest
ocena miejscowej wrażliwości guza nowotworowego na promie-
niowanie. Jak zaznaczono uprzednio, część niedokrwiona guza
wykazuje znacznie mniejszą wrażliwość na promieniowanie joni-
zujące. Radiofarmaceutykiem, który gromadzi się w guzie propor-
cjonalnie do stopnia niedotlenienia jest m.in. mizonidazol. Bada-
nie PET po podaniu tego radiofarmaceutyku pozwala na eskalację
dawki w okolicach zwiększonego gromadzenia mizonidazolu.
Nową potencjalną metodą diagnostyki nowotworów i pla-
nowania terapii opartej na przeciwciałach monoklonalnych jest
immuno-PET. Umożliwia on ocenę biodystrybucji, absorpcji i ilo-
ściową ocenę przeciwciał monoklonalnych in vivo. Przykładem
tej techniki jest zastosowanie chimerycznego przeciwciała mo-
noklonalnego – U36 znakowanego
89
Zr u chorych na raka kolczy-
stokomórkowego głowy i szyi [71].
W planowaniu radioterapii u chorych na glejaki stosuje się nie
tylko badanie PET po podaniu
18
FDG, ale również inne radiofarma-
ceutyki, przede wszystkim znakowane aminokwasy (
11
C-metioni-
na,
18
F-tyrozyna). Radiofarmaceutyki te umożliwiają lepszą ocenę
granic guza [72]. Bardzo użytecznym radiofarmaceutykiem jest
