vol. 5 6/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
344
artykuł
\
article
medycyna nuklearna
\
nuclear medicine
odpowiedzi nowotworu na leczenie dochodzi do znacznej re-
dukcji gromadzenia
18
FDG, świadczącej o zmniejszeniu aktyw-
ności metabolicznej guza. Obecnie technika ta jest używana
w ocenie efektów leczenia u chorych na chłoniaka 1[1419 scans
showed minimal residual uptake (MRU-15], raka gruczołu pier-
siowego [16], niedrobnokomówkowego raka płuc [17], nowo-
twory podścieliska przewodu pokarmowego [18-19].
Jednym z pierwszych leków celowanych, których działanie
zostało z dużym sukcesem ocenione za pomocą PET-CT, jest
inhibitor kinazy tyrozynowej imatinib używany w leczeniu no-
wotworów podścieliskowych przewodu pokarmowego (GIST).
W przypadku skutecznego leczenia znaczna redukcja aktyw-
ności metabolicznej guza, stwierdzana na podstawie redukcji
gromadzenia
18
FDG, występuje już po 24 godzinach od podania
pierwszej dawki imanitibu [20]. Badanie TK wykazywało niejed-
nokrotnie w tym samym czasie powiększenie się nowotworu,
mimo pozytywnej reakcji na leczenie [21-22].
Powstanie nowego klonu komórek nowotworowych, wyka-
zującego oporność na stosowane leczenie, powoduje wznowę
procesu chorobowego i jego progresję. Z tego powodu ważnym
elementem procedury leczniczej jest ciągła kontrola chorego,
nie tylko w trakcie, ale i po zakończeniu leczenia (tzw. re-sta-
ging). Przykładem jest leczenie chorych na czerniaka Dabrafeni-
bem, inhibitorem kinazy BRAF. Średnio po 7 miesiącach leczenia
obserwuje się ogniska wykazujące oporność na ten lek [23]. Po-
dobny problem kliniczny dotyczy chorych leczonych trametini-
bem. Im szybciej zostanie wykryte oporne na leczenie ognisko
nowotworu, tym szanse chorego na wydłużenie czasu przeżycia
są większe. Ogólnie uznaje się, że badanie
18
FDG/PET-CT jest de-
dykowaną metodą diagnostyczną w tej grupie chorych.
Innym problemem klinicznym jest ocena charakteru metabo-
licznego różnych ognisk nowotworowych/przerzutów już w ra-
mach wstępnej diagnostyki chorego. Stwierdzono, że w różnych
ogniskach nowotworowych mogą występować zróżnicowane
klony komórek nowotworowych wykazujące różną oporność
na określone leczenie onkologiczne [23-25]. Stwierdzenie tego
typu ognisk jest szczególnie istotną informacją dla onkologa.
Zróżnicowana odpowiedź na leczenie różnych ognisk nowotwo-
rowych u tego samego chorego nie jest jedynie cechą czernia-
ka, została stwierdzona także w niedrobnokomórkowym raku
płuc leczonym inhibitorami receptora naskórkowego czynnika
wzrostu (EGFR) [26]but T790M mutation accounts for most TKI
drug resistance. This study used highly sensitive methods to
detect T790M before and after TKI therapy and investigated
the association of T790M and its mutation frequencies with
clinical outcome. PATIENTS AND METHODS: Direct sequencing,
matrix-assisted laser desorption ionization-time of flight mass
spectrometry (MALDI-TOF MS i w raku gruczołu piersiowego
leczonego fulwestrantem (antagonista receptora estrogeno-
wego) [24]PET/CT showed discordant responses between bone
and extra-bone metastases in 6/20 (30%.
Badanie FDG/PET-CT jest stosowane także do oceny efektyw-
ności radioterapii, np. w leczeniu raka odbytnicy [27], a także
chemoradioterapii, np. w leczeniu raka przełyku [28]. W nowo-
tworach mózgu gromadzenie
18
FDG koreluje z ich stopniem
złośliwości oraz – po leczeniu – pozwala na odróżnienie blizny
od wznowy nowotworu [30][18F]fluorodeoxyglucose positron
emission tomography (FDG-PET.
FDG-PET w różnych stanach chorobowych
Wprowadzenie
18
FDG było punktem przełomowym w monitoro-
waniu terapii nowotworów. Metodę tę wykorzystuje się u cho-
rych na niedrobnokomórkowego raka płuca –
18
FDG pozwoliło nie
tylko na określenie położenia ogniska pierwotnego, ale również
na obliczenie objętości guza oraz ognisk przerzutowych [31].
FDG-PET ma istotne znaczenie w diagnostyce, planowaniu le-
czenia, monitorowaniu postępu terapii i wykrywaniu nawrotów
chłoniaków Hodgkina i złośliwych chłoniaków nieziarniczych.
Należy jednak zaznaczyć, że metoda ta nie jest skuteczna w przy-
padku niektórych form chłoniaka nieziarniczego ze względu na
zbyt niski wychwyt
18
FDG przez komórki nowotworowe [32].
18
FDG/PET-CT jest uznaną metodą diagnostyczną u chorych
na nowotwory przełyku [33], żołądka [34] i jelita grubego [35]
zarówno w ocenie stopnia zaawansowania choroby, plano-
waniu ewentualnej radioterapii oraz wykrywaniu przerzutów
i nawrotów choroby. Podobną funkcję spełnia on w przypadku
raka płaskonabłonkowego głowy i szyi [36]. Możliwe jest rów-
nież diagnozowanie podejrzanych zmian w śródpiersiu i ścianie
klatki piersiowej [37]CT density (HU mean, m.in. guzów neuro-
endokrynnych, przerostu grasicy i grasiczaków. W tych przypad-
kach niezbędne jest potwierdzenie wyników poprzez badanie
histologiczne (gromadzenie
18
FDG w ogniskach łagodnych jest
małe).
Badanie jest również przydatne u chorych na rzadsze schorze-
nia nowotworowe, m.in. na guza olbrzymiokomórkowego kości,
u chorych z podejrzeniem wznowy choroby, u których zastoso-
wano uprzednio implanty metalowe w celu stabilizacji. W tej
grupie chorych w badaniach TK i MRI występują artefakty degra-
dujące obraz i uniemożliwiające jednoznaczne rozpoznanie [38].
Radionawigacja w operacjach
minimalnie inwazyjnych SPECT-CT
Minęło już ponad 30 lat od zastosowania limfografii w lokaliza-
cji węzła wartowniczego u chorego na raka prącia [39]. Obecnie
stosowana jest limfoscyntygrafia z użyciem znakowanego radio-
izotopem koloidu (
99m
Tc). Znacznik ten – po podaniu podskórnie/
śródskórnie – w okolicy guza, przepływa układem naczyń limfa-
tycznych do pierwszego węzła chłonnego i ulega w nim fago-
cytozie przez komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego.
Lokalizacja węzła możliwa jest z zastosowaniem sondy śródope-
racyjnej lub gamma kamery. Procedura oceny węzła wartowni-
czego opiera się na założeniu, że przerzutowe komórki nowo-
tworowe w pierwszym etapie lokalizują się w węźle/węzłach
chłonnych, do których bezpośrednio odpływa chłonka z okolicy
