Page 47 - IFM_201304_vB 150 dpi
Basic HTML Version
Inżynier i Fizyk Medyczny 4/2013 vol. 2
radiologia
/
radiology
207
artykuł
/
article
Wczoraj, czyli pierwsze
zastosowania promieni Roentgena
w Polsce i na świecie
Historia radiologii zaczyna się 8 listopada 1895 roku, czyli
w dniu odkrycia przez profesora Wilhelma Konrada Roentge-
na nowego rodzaju promieniowania, nazwanego przez niego
promieniowaniem X (obecnie 8 listopada to Światowy Dzień
Radiologii). Badając nowe, tajemnicze promieniowanie, Ro-
entgen stwierdził m.in., że wywołuje ono zaświetlenie filmu
fotograficznego i fluorescencję niektórych materiałów oraz
że jest ono niewidzialne (ten ostatni fakt badacz potwier-
dził, przykładając oko do emitującej promieniowanie lampy).
W trakcie tych doświadczeń zarejestrowany został pierwszy
radiogram żywego człowieka. Było to słynne zdjęcie ręki Ber-
ty Roentgen, czyli żony naukowca. Już 28 grudnia do druku
była gotowa praca Roentgena pt.
O nowym rodzaju promieni
(Doniesienie tymczasowe)
, w której autor bardzo rzeczowo
i wyczerpująco opisał wszystkie swoje doświadczenia.
25 stycznia 1896 roku, czyli niespełna miesiąc po opubli-
kowaniu informacji o odkryciu nowych promieni, dr Wiktor
Biernacki z Uniwersytetu Warszawskiego podczas posiedzenia
Sekcji Chemicznej Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu
zaprezentował wykonane przez siebie zdjęcia rentgenowskie
ręki ludzkiej, uda żaby i innych obiektów. W Krakowie ekspe-
rymenty Roentgena powtórzył prof. Karol Olszewski, znany
z pierwszego na świecie skroplenia tlenu i azotu dokonanego
kilka lat wcześniej wraz z prof. Zygmuntem Wróblewskim. To
właśnie w pracowni prof. Olszewskiego wykonano pierwsze
polskie diagnostyczne badanie rentgenowskie. Uzyskane po
dwuipółgodzinnej ekspozycji zdjęcie stawu łokciowego robot-
nika, który doznał urazu podczas zjazdu do kopalni węgla, po-
zwoliło stwierdzić, że staw jest zwichnięty, a nie złamany. Pod
koniec lutego 1896 roku pracownię rentgenowską otworzono
w Szpitalu św. Ducha wWarszawie (Rys. 1).
Także w Warszawie inż. Piotr Lebiedziński rozpoczął bada-
nia zjawiska fluorescencji wywoływanej przez nowe promie-
nie. Owocem jego prac była m.in. publikacja nosząca tytuł
O skróceniu ekspozycji w fotografii za pomocą promieni Roent-
gena
(Wszechświat z 31 maja 1896), dotycząca doboru mate-
riałów do ekranów wzmacniających. W 1900 roku w Krakowie
wydana została książka
Promienie Roentgena i ich zastosowanie
do celów rozpoznawczych i leczniczych
, czyli pierwszy polski
podręcznik rentgenologii.
Niezwykle dynamiczny rozwój radiologii w pierwszych latach
jej istnienia nie był charakterystyczny tylko dla Polski. Aparatura
niezbędna do powtórzenia doświadczeń Roentgena znajdowała
się wwielu laboratoriachw Europie i na świecie. Już w1896 roku
w Bernie i w Londynie usuwano ciała obce zlokalizowane dzięki
zdjęciom rentgenowskim, a w Wiedniu zobrazowano kamienie
w pęcherzu moczowym i kamienie żółciowe w wątrobie. Także
wWiedniu, wWiedeńskimMuzeumDworskimSztuki, promienie
Roentgena zastosowano do zbadania zawartości starożytnej
egipskiej mumii. Badanie potwierdziło podejrzenia egiptolo-
gów – mumia zawierała kości ibisów, a nie kości ludzkie. Zaczęto
także eksperymentować z zastosowaniami promieni Roentgena
do badania jednorodności grubości produkowanej blachy. Zale-
dwie kilkamiesięcy od odkrycia promieni Roentgena zastosowa-
no jewięc nie tylkowdiagnostycemedycznej, ale i w innych dzie-
dzinach. Oeksperymentach z nowym rodzajempromieniowania
na bieżąco donosiły nie tylko czasopisma naukowe, ale i zwykłe
gazety. Większość z cytowanych tu informacji pochodzi z prasy
polskiej z 1896 roku, której wybór został opublikowany w 1977
roku dla upamiętnienia XXVIII Zjazdu Polskiego Lekarskiego To-
warzystwa Radiologów [3].
Pomimo niezwykle dynamicznego rozwoju radiologii, na
początku XX wieku jej zastosowanie wciąż ograniczało się do
Wczoraj, dziś i jutro polskiej radiologii
Witold Skrzyński
Zakład Fizyki Medycznej, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie,
ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa, tel./fax +48 22 644 91 82, e-mail:
W jednym z tegorocznych numerów „Inżyniera i Fizyka Medycznego” ukazał się artykuł o „(nie)
znanej radiologii” [1]. Jego autorka w interesujący sposób przybliżyła czytelnikom dzieje polskiej
radiologii – od jej początków, przez trudne lata II wojny światowej i PRL-u, aż po dzień dzisiejszy –
a także perspektywy na przyszłość. Podążając tym samym tropem, chciałbym przypomnieć kilka
faktów z pierwszych lat istnienia radiologii.
Rys. 1
. Pracownia rentgenowska w Szpi-
talu św. Ducha w Warszawie oraz dwa
spośród wykonanych w niej zdjęć rentge-
nowskich: dłoń z utkwioną kulą, złamanie
ramienia (przedruk z książki autorstwa
Wiktora Biernackiego z 1898 roku [2])
