Inżynier i Fizyk Medyczny 6/2017 vol. 6
361
radioterapia
/
radiotherapy
artykuł naukowy
/
scientific paper
Akcelerator Edge –
pierwsze doświadczenia
z kolimatorami stożkowymi
Edge accelerator – first experiences
with cone collimators
Jacek Wendykier
1
, Barbara Bekman
1
, Aleksandra Grządziel
1, 2
, Krzysztof Ślosarek
1
1
Zakład Planowania Radioterapii, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach,
Wybrzeże Armii Krajowej 15, 44-101 Gliwice, tel. +48 662 230 286, email:
2
Zakład Fizyki Medycznej, Instytut Fizyki, Uniwersytet Śląski, 75. Pułku Piechoty 1A, 41-500 Chorzów
otrzymano / received:
18.10.2017
poprawiono / corrected:
31.10.2017
zaakceptowano / accepted:
06.11.2017
Streszczenie
W
pracy opisano pierwsze doświadczenia z sys-
temem kolimatorów stożkowych przezna-
czonych do stereotaksji realizowanej za pomocą
akceleratora Edge. Zaprezentowane zostały rów-
nież wyniki sprawdzenia opisanych przez producen-
ta ograniczeń algorytmu. Przygotowano plany dla
dwu różnych typów zmian wewnątrzczaszkowych
z wykorzystaniem zarówno kolimatorów stożko-
wych, jak i techniki VMAT oraz kolimatora HD. Uzy-
skane wyniki zdają się potwierdzać doświadczenia
innych autorów: użycie kolimatorów stożkowych
może okazać się bardzo użyteczne w przypadku ra-
dioterapii niewielkich, sferycznych zmian.
Słowa kluczowe:
stereotaksja śródczaszkowa,
kolimatory stożkowe, VMAT
Abstract
T
he first experiences with the Edge linac and
using of Cone Dose Calculation for SRS-ther-
apy were described. Some limitations of dose cal-
culation algorithm were checked as well. For dif-
ferent types of targets the treatment plans were
prepared both with cone system and with HD col-
limator and VMAT technique. Results confirm the
experiences of the other authors: cone applicators
may be very useful for radiation therapy of spheri-
cal, small targets.
Key words:
Intracranial stereotaxy, cone collimators,
VMAT
Wprowadzenie
Pierwszym urządzeniem terapeutycznym, umożliwia-
jącym napromienianie zmian wewnątrzczaszkowch
za pomocą dużej liczby niewielkich wiązek, był Gam-
maKnife, którego konstrukcję zaproponował w 1952
roku neurochirurg Lars Laksell [1]. Podstawową zaletą
takiego wielowiązkowego rozwiązania było oszczę-
dzanie zdrowej tkanki mózgu. Powstanie GammaK-
nife wiąże się również z początkiem nowego ujęcia
sposobu budowania rozkładu dawki (
sphere-based
lub
sphere-packing
) związanego z wykorzystaniem prze-
cięcia się wielu kołowych wiązek statycznych. Wmiej-
scu takiego przecięcia powstawała sferyczna objętość
wysokiej dawki o dużym gradiencie na brzegu. Z tego
powodu przy zmianie o kształcie innymniż kulawyma-
gane było odpowiednie łączenie sferycznych rozkła-
dów dawki w celu uzyskania zadowalającego pokrycia
objętości leczonej (targetu). Współczesne techniki
SRS (
Stereotactic RadioSurgery
) wykorzystujące koli-
matorywefekcie pozwalają uzyskaćmałe koliste pola.
Dlatego też techniki te można również zaliczyć do ka-
tegorii planowania typu
sphere-based
[1].
Planowanie kilku zmian lub nieregularnych obję-
tości PTV wiąże się z zastosowaniem techniki wielu
punktów izocentrycznych. Przy samej realizacji wią-
że się to z wydłużonym czasem seansu terapeutycz-
nego w porównaniu z innymi technikami [2]. Inni
362
