Inżynier i Fizyk Medyczny 6/2017 vol. 6
383
radiologia
/
radiology
artykuł naukowy
/
scientific paper
Działania te powodują, że pola elektromagnetyczne są stoso-
wane przede wszystkim w terapii chorób narządu ruchu, czyli
na przykład przy braku zrostu kostnego, stawach rzekomych,
urazach, osteoporozie i chorobie zwyrodnieniowej stawów [2].
Zastosowanie pól
elektromagnetycznych w leczeniu
wybranych chorób układu ruchu
Choroby układu ruchu to niestety częsta przypadłość w dzi-
siejszych czasach. Istnieje wiele rodzajów tych chorób, jednak-
że artykuł ten skupia się na trzech konkretnych odmianach:
na chorobie zwyrodnieniowej stawów OA (łac.
osteoarthritis
,
osteoarthrosis
), reumatoidalnym zapaleniu stawów RZS (łac.
polyarthritis reumatoidea
) i zesztywniającym zapaleniu stawów
kręgosłupa ZZS (łac.
spondylitis ankylopoetica
,
spondyloarthritis
ankylopoetica
). Wszystkie z tych trzech chorób leczy się bardzo
podobnie, lekami przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi i fizjote-
rapią, każda z nich jest nieuleczalna. Schorzenia te to przewlekłe
procesy chorobowe, w których najczęściej dochodzi do nisz-
czenia i utraty chrząstki stawowej, przebudowy podchrzęstnej
kości oraz miejscowego stanu zapalnego. Obserwuje się zmiany
we wszystkich strukturach stawu i tkankach okołostawowych.
Choroba zwyrodnieniowa stawów została podzielona na
pierwotną, o nieznanej przyczynie i wtórną, wywołaną miej-
scowymi uszkodzeniami struktury. Jest najczęstszą przewlekłą
chorobą stawów występującą u ludzi starszych. Jej lokalizacja
w stawach kolanowych jest częstą przyczyną orzeczeń o nie-
pełnosprawności ludzi starszych. Zmiany zwyrodnieniowe wy-
stępują w stawach dłoni, kolan, bioder i kręgosłupa. Rzadziej
można je zaobserwować w stawach nadgarstka, łokcia, barku
i stawu skokowego. Głównymi objawami klinicznymi choroby są:
ból, sztywność trwająca do 30 minut, ustępująca podczas ruchu,
trzeszczenia i krepitacje podczas ruchu oraz ograniczenie zakre-
su ruchu w stawach przy ruchach czynnych i biernych [2, 6, 7].
OA najczęściej diagnozuje się na podstawie bólu, jaki odczuwa
pacjent, towarzyszącej temu bólowi opuchlizny i zdjęcia RTG
obolałego miejsca. W diagnostyce OA badania laboratoryjne nie
mają właściwie znaczenia ani dla rozpoznania, ani dla monitoro-
wania procesu chorobowego.
Reumatoidalne zapalenie stawów jest bardzo podobną do OA
chorobą. Często we wczesnym stadium są ze sobą mylone. Jed-
nakże istnieje kilka znaczących różnic. RZS jest chorobą o pod-
łożu genetycznym. Jest rozpoznawane u osób powyżej 16. roku
życia, co jednak nie jest regułą, ponieważ, u mnie, jak i u wielu
dzieci, z którymi miałam okazję wielokrotnie leżeć w Instytucie
Reumatologii w Warszawie, chorobę rozpoznano już w pierw-
szych latach życia. RZS ma wiele odmian, głównie atakuje stawy
i powierzchnie okołostawowe, ale mogą to być również organy
wewnętrzne, oczy i zęby. Choroba może dokuczać nieustan-
nie albo przechodzić w okresy remisji. Ponieważ jest to choro-
ba, w której występuje autoagresja komórek, czyli organizm
wytwarza przeciwciała, które kierują się przeciwko własnym
komórkom, tkankom i niszczy je, istnieją czynniki, które wywołu-
ją nawrót choroby lub zwiększają występujące już dolegliwości.
Do takich czynników należą: spadek odporności organizmu spo-
wodowany różnego rodzaju infekcjami i przeziębieniami, urazy,
zabiegi operacyjne, szczepienia i stres. Najczęstszymi objawami
choroby jest bardzo silny ból i opuchlizna, ale pojawiają się rów-
nież zmiany skórne i guzki. RZS rozpoznaje się na podstawie ob-
jawów opisywanych przez pacjenta, zdjęć RTG chorego miejsca
i czynnika reumatoidalnego (RF) w surowicy. Oznacza się także
przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowemu peptydowi
(anty-CCP). Marker ten pozwala wykryć już wczesne RZS zanim
pojawią się inne objawy [6, 7].
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa często przypi-
sywane jest jako jedna z odmian RZS, ponieważ objawy są nie-
mal identyczne, jednakże jest to inna jednostka chorobowa, któ-
ra może współistnieć z RZS. Zesztywniające zapalenie stawów
kręgosłupa to przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej,
która obejmuje drobne stawy międzykręgowe, więzadła mię-
dzykręgowe oraz stawy krzyżowo-biodrowe i prowadzi ona do
ich stopniowego usztywniania. W niektórych przypadkach ZZSK
może objawiać się zajęciem przede wszystkim stawów obwo-
dowych, dolegliwości w zakresie stawów kręgosłupa są słabo
wyrażone. Najczęściej dotyczy to kobiet, u których choroba ma
zazwyczaj łagodniejszy przebieg. Chorobę stwierdza się na pod-
stawie objawów, czyli ostrego bólu i uczucia zesztywnienia i wy-
wiadu rodzinnego, ponieważ ZZSK należy do chorób dziedzicz-
nych. Prawdopodobieństwo trafnego rozpoznania choroby
zwiększa stwierdzenie u chorego obecności antygenu HLA B27.
W przypadku wszystkich wymienionych wyżej chorób fizjote-
rapia jest jednym ze sposobów leczenia i łagodzenia dolegliwo-
ści u chorego. Często zaleca się fizjoterapię, aby uśmierzyć ból
bez konieczności łykania szkodliwych dla układu pokarmowego
farmaceutyków. W chorobach takich jak RZS, OA czy ZZSK pa-
cjenci skarżą się na bóle brzucha, nudności i inne przykre dole-
gliwości spowodowane wyniszczaniem błon śluzowych żołądka
i jelit przez leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Fizjoterapia
stosowana jest jako nieinwazyjna alternatywa leków doustnych
i dojelitowych w leczeniu i uśmierzaniu bólu. Bardzo popularny-
mi zabiegami w przebiegu chorób układu ruchu są magnetote-
rapia i megnetostymulacja. Oba zabiegi wykorzystują pola elek-
tromagnetyczne.
Pola magnetyczne używane do magnetoterapii, zgodnie
z ogólnie przyjętymi w medycynie fizykalnej kryteriami, mają
częstotliwość mniejszą od 100 Hz i indukcję magnetyczną rzędu
0,1 mT do 20 mT. Przebiegi tych pól magnetycznych mają kształt
sinusoidy, trójkąta i prostokąta. W użyciu są również przebiegi
połówkowe, nazywane półsinusoidalnymi, półtrójkątnymi i od-
powiednio półprostokątnymi [2, 4].
Pola magnetyczne stosowane w magnetostymulacji mają
zazwyczaj większą częstotliwość przebiegu podstawowego
i mieści się ona w przedziale 2000 do 3000 Hz. Wartości indukcji
magnetycznej wynoszą od 1 pT do 100 mT. Przebiegi podstawo-
we stosowane w magnetostymulacji są zmodulowane tak, aby
