vol. 5 1/2016 Inżynier i Fizyk Medyczny
10
artykuł
\
article
fizyka medyczna
\
medical physics
stosowanych technik leczenia i innych czynników związanych
z organizacją pracy w szpitalu. Ta minimalna liczba FMS jest okre-
ślana w jednostkach liczby osób zatrudnionych na pełnym eta-
cie. Autorzy określają również zasadnicze zadania realizowane
przez fizyków medycznych. Należą do nich m.in.:
•
udział w przygotowaniu specyfikacji urządzeń (należy się
domyślać, że chodzi o pracę związaną z zakupami);
•
pomiary dozymetryczne i testy kontroli jakości urządzeń;
•
ochrona radiologiczna pacjentów;
•
planowanie leczenia;
•
praca dydaktyczna.
Autorzy wskazują również na zaangażowanie FMS w opraco-
waniu protokołów terapeutycznych, w tym udział we wdrażaniu
nowych technik, jak również działalność związaną z nadzorem
nad pracami realizowanymi przez inne grupy zaangażowane
w radioterapię, m.in. fizyków medycznych. Należy tutaj zauwa-
żyć, że w dokumentach EFOMP istnieje jasne rozróżnienie mię-
dzy fizykiem medycznym i fizykiem medycznym ekspertem.
Dokument został uzupełniony o przykład obliczenia liczby
pełnych etatów dla fizyków medycznych specjalistów i fizyków
medycznych w jednostce wyposażonej w:
•
3 wieloenergetyczne przyspieszacze liniowe z kolimatorem
wielolistkowym, klinami wirtualnymi i elektronicznym syste-
mem portalowym, w tym:
o
jeden akcelerator z opcją napromieniania w technice
z modulacją natężenia promieniowania (IMRT);
o
jeden akcelerator używany do stereotaksji;
•
jedensymulatorzzastosowaniemtomografiikomputerowej;
•
jeden system planowania leczenia z możliwością przygoto-
wania planów leczenia w technice IMRT i stereotaksji.
Autorzy dokumentu europejskiego obliczają minimalne po-
trzeby kadrowe, przyjmując, że w ośrodku wyposażonym w po-
wyżej opisany sprzęt rocznie leczonych jest 1600 pacjentów,
w tym 600 techniką trzywymiarową konformalną, 100 techniką
IMRT i 100 leczonych technikami stereotaktycznymi.
W tabeli 1 przedstawiono propozycje autorów dokumentu.
Liczba zatrudnionych jest wyrażona poprzez liczbę etatów. Auto-
rzy przedstawiają swoje szacunki w odniesieniu do wyposażenia,
liczby leczonych pacjentów, zaangażowaniawposzczególne zada-
nia (
service dependent
) oraz zaangażowania w badania i szkolenie.
Tabela 1 Propozycje ECRP
Fizyk Medyczny
Specjalista
Fizyk Medyczny
(w tym FMS)
wyposażenie
liczba leczonych pacjentów
zaangażowanie w poszczególne
działania*
badania iszkolenie
2,7
2,2
0,3
0,5
5,8
6,9
0,6
0,8
Razem
5,7
14,1
* angielskie service dependent
Omówienie
Oszacowanie minimalnej liczby zatrudnionych fizyków me-
dycznych, zarówno specjalistów, jak i tych, którzy nie posiada-
ją jeszcze specjalizacji, z perspektywy pojedynczego kraju Unii
Europejskiej nie jest sprawą prostą, a tym bardziej jeśli chodzi
o przygotowanie jednego dokumentu dla całej Unii Europejskiej.
Podstawowa trudność wynika z różnych zakresów obowiązków,
jakie posiadają fizycy w poszczególnych krajach, a nawet różnych
obowiązków, jakie spoczywają na fizykach pracujących w ośrod-
kach radioterapii w tym samym kraju. Wniektórych krajach część
zadań realizowanych przez fizyków medycznych jest wykonywa-
na przez techników, ewentualnie przez tzw. dozymetrystów. Na-
wet w Polsce pewne pomiary, np. codzienne pomiary kontrolne
akceleratora, wykonują technicy radioterapii i jedynie nadzorują
fizycy, podczas gdy w innych szpitalach to obowiązek fizyków.
Takich przykładówmożna podać wiele. Innym źródłem trudności
z unifikacją zasad określania liczebności personelu są różne wy-
magania stawiane w odniesieniu np. do planów leczenia. W jed-
nych ośrodkach postawione przez lekarzy wymagania odnośnie
uzyskiwanych rozkładów dawki są niezwykle wysokie, w innych
bardziej liberalne. (Z perspektywy autorów tego tekstu, którzy
pracują w szpitalu, w którym stawiane są bardzo wysokie wyma-
gania, nie jest do końca jasne, które podejście jest lepsze, lub też
inaczej, jakie wymagania należy uznać za rozsądne.) To pierwsza
grupa zagadnień, którą należy brać pod uwagę.
Druga odnosi się do zaangażowania fizyków w prace badaw-
cze i szkoleniowe. Nie można tak samo traktować szpitala, któ-
rego misją jest również prowadzenie prac badawczych. Niestety
w Polsce nie działamy w systemie, w którym działalność nauko-
wa jest oddzielona od pracy klinicznej. Fizycy, którzy mają ambi-
cję i zajmują się pracą naukową, zwykle nie otrzymują dodatko-
wego czasu na realizację tych zadań. W konsekwencji wykonanie
projektów badawczych trwa zwykle zbyt długo, a wyniki nie są
tak dobre, jakby mogły być w przypadku uwzględnienia faktu za-
angażowania tych osób w prace badawcze. Inaczej powinniśmy
także obliczać liczbę etatów w jednostce prowadzącej specjali-
zację z fizyki medycznej, a inaczej w odniesieniu do tej jednostki,
w której nie są realizowane zadania szkoleniowe. W takim kon-
tekście nie jest do końca jasne, co oznacza 0,5 etatu przewidzia-
ne na szkolenie i pracę badawczą (Tabela 1). Inaczej sytuacja ta
wygląda w jednostce, w której liczba miejsc szkoleniowych na
specjalizacji wynosi 8, a inaczej w jednostce, w której tych miejsc
jest 25.
Sygnalizując trudności w oszacowaniu liczby fizyków me-
dycznych, nie mamy na celu podważać wartości omawianego
dokumentu. Staramy się jedynie pokazać, jak trudne jest precy-
zyjne opisanie interesującego nas zagadnienia. Nasuwa się tutaj
pytanie, jak przedstawiają się polskie wymagania prawne pod
