Page 36 - IFM 1 2013

vol. 2 1/2013 Inżynier i Fizyk Medyczny

artykuł naukowy

\

scientific paper

bezpieczeństwo

/

safety

34

zmianami elektrofizjologicznymi, natomiast pole RF (

Radio

Frequency

) – z efektami termicznymi. Pola o częstotliwości

radiowej wytwarzane podczas badania indukują pola elek-

tryczne odpowiadające polom gradientowym. Mogą one

powodować powstawanie prądów wirowych [1-4].

Siły i momenty sił głównego pola magnetycznego działają

na przedmioty o właściwościach ferromagnetycznych: żelazo

(Fe), kobalt (Co), nikiel (Ni), gadolin (Gd), dysproz (Dy), stopy

żelaza z węglem, stopy żelaza z niklem i kobaltem, stopy od-

lewnicze aluminium z niklem i kobaltem oraz metale ziem rzad-

kich wprost proporcjonalnie do ich masy i odwrotnie propor-

cjonalnie do odległości od magnesu [1, 5]. Jeżeli siła działająca

na przedmiot jest większa niż siła ciążenia, przedmiot zaczyna

unosić się w powietrzu i poruszać w kierunkumagnesu ze wzra-

stającą prędkością (lecące pociski) [6]. Największe ryzykowiąże

się z badaniem pacjentów posiadających implanty z częściami

ferromagnetycznymi. Na przedmioty o podłużnym kształcie

w obrębie wnętrza magnesu mogą działać gwałtowne siły ro-

tujące (moment obrotowy), powodujące ich przemieszczenie

w osi równoległej do kierunku przebiegu pola magnetycznego

i doprowadzające do uszkodzenia tkanek w ich pobliżu [2, 5].

Bardzo gwałtowne zmiany gradientów o wysokim za-

kresie mogą powodować rozpraszanie spoczynkowego

potencjału błony włókien nerwowych i stymulację nerwów

obwodowych zależną od natężenia, częstotliwości i czasu

trwania przesunięcia ładunków. Niebezpieczne mogą być

stymulacje nerwów serca, jednakże próg stymulacji w tym

przypadku jest dziesięciokrotnie wyższy niż w przypadku

nerwów obwodowych i wynosi 200 T/s. U 3% populacji z tzw.

nadwrażliwością na pole magnetyczne próg stymulacji

może być zdecydowanie niższy. W przypadku pojawienia się

stosownego ostrzeżenia na konsoli aparatu – zmiana para-

metrów z podstawowych na opcję kontrolowaną (

first-level

controlled operating model

) – należy dokładnie monitorować

pacjentów. W chwili pojawienia się objawów stymulacji ner-

wów obwodowych (uczucie łaskotania, nieznaczne skurcze

mięśni klatki piersiowej, boków, brzucha, górnych i tylnych

mięśni ramion) należy zakończyć badanie.

Podczas badania MR ciało pacjenta absorbuje energię

z pola RF cewki nadawczej. Temperatura ciała wzrasta, jeżeli

pacjent wchłania więcej energii w jednostce czasu niż może

jej wydalić na drodze termoregulacji. W celu ograniczenia

powikłań wprowadzono limity współczynnika absorpcji

właściwej SAR (

Specific Absorption Rate

). Bezpieczną granicę

stanowi wartość 2 W/kg masy ciała w czasie 15 minut w stan-

dardowych warunkach. Przy monitorowaniu czynności ży-

ciowych pacjenta limit ten można zwiększyć do 4 W/kg masy

ciała, czemu towarzyszy przejście na opcję kontrolowaną.

Jeżeli limity są przestrzegane, wzrost zasadniczej tempera-

tury ciała jest zazwyczaj dużo niższy niż 1°C. Pacjenci z grupy

wysokiego ryzyka (wysoka gorączka, choroby serca) powin-

ni być lekko ubrani; w razie potrzeby w trakcie badania nale-

ży stosować wentylator.

Pola o częstotliwości radiowej wytwarzane podczas

badania indukują pola elektryczne odpowiadające polom

gradientowym. Mogą one powodować powstawanie prą-

dów wirowych. W celu ochrony przed wytworzeniem pętli

prądowej, ręce, ramiona i nogi pacjenta muszą być oddalo-

ne o minimum 5 mm, tyle samo powinna wynosić odległość

pomiędzy pacjentem a wyłożeniem tunelu [2, 7].

Wszystkie metale jako doskonałe przewodniki prądu elek-

trycznego mogą pochłaniać dużą część energii fal RF i w wyniku

indukcji znacznie się nagrzewać. Im większa powierzchnia prze-

wodnika, tymryzykowystąpienia skutkówubocznychwzrasta [1].

Jednakże długość fali elektromagnetycznej w ciele pacjenta sta-

nowi około jednej dziewiątej tej fali w powietrzu. Zjawiska rezo-

nansowe mogą więc zachodzić w obrębie wszczepów o względ-

niemałej długości, prowadząc do znacznego nagrzewania się ich

końcówek. Najniebezpieczniejsze są przewodniki o pierścienio-

watym kształcie lub posiadających pętle. Złożoność rozmiesz-

czenia pola RF wewnątrz magnesu sprawia, że niemożliwe jest

określenie, w którym miejscu może dojść do negatywnych skut-

ków. Wszystkie przewody (elektrody EKG, przewody do cewek)

powinny być odizolowane od siebie i ciała pacjenta [2, 5, 7].

Do zadań wykonującego badanie należy również sprawdze-

nie, czy temperatura w pomieszczeniu wynosi maksymalnie

24°C, a wilgotność względna nie przekracza 60%. Gdy wa-

runki te nie są spełnione, nie należy rozpoczynać badania [8].

Środki bezpieczeństwa

w przypadku pacjentów kardiologicznych

Rozrusznik serca jest głównym przeciwwskazaniem do bada-

nia MR. Ekspozycja rozruszników na składowe gradientową

i RF pola magnetycznego może powodować istotne zakłó-

cenie ich pracy [2]. Związane jest to z tzw. zjawiskiem anteny.

Energia impulsów pobudzających przechodzi przez elektro-

dę na obwód wyjścia rozrusznika, co prowadzi do generowa-

nia impulsów o wyższej częstotliwości lub bezpośredniego

pobudzenia mięśnia serca. Obecnie dzięki postępowi tech-

nicznemu oraz licznym potrzebom diagnostycznymmożliwe

jest wykonanie badania MR wg określonego wzorca, tj.:

Czynności:

*

przed wykonaniem procedury:

––

rozważenie możliwości zastąpienia procedury wpływa-

jącej na czynność rozrusznika inną,

––

zapoznanie się z zaleceniami producenta rozrusznika

dotyczącymi postępowania w przypadku wykonywania

danej procedury,

––

badanie pacjenta: podmiotowe i przedmiotowe oraz

ocena wyników badań dodatkowych,

––

kontrola czynności rozrusznika

– w tym ocena czułości i progu stymulacji,

––

ocena częstości i stabilności rytmu własnego,

––

przeprogramowanie rozrusznika:

Page 36 - IFM 1 2013 - web całe