Inżynier i Fizyk Medyczny 3/2017 vol. 6
143
artykuł
/
article
radioterapia
/
radiotherapy
Wprowadzenie
Bolus to materiał równoważny tkance miękkiej, którego współ-
czynnik osłabienia promieniowania zbliżony jest do współczyn-
nika osłabienia dla wody. Umieszcza się go nad napromienianym
obszarem, bezpośrednio na skórze lub na masce stabilizującej
ułożenie pacjenta. Bolus stosowany jest w radioterapii w celu
zwiększenia dawki powierzchniowej lub skompensowania braku
tkanki. Modelowanie powierzchni napromienianej przy pomocy
bolusa, zarówno dla wiązek fotonowych, jak i elektronowych
pozwala zniwelować wpływ ukośnego wejścia wiązki i otrzymać
bardziej jednorodny rozkład dawki [1].
Mimo rozwoju technologicznego radioterapii w pewnych sy-
tuacjach klinicznych uzyskanie dobrego rozkładu dawki wymaga
zastosowania tego modyfikatora. Celem niniejszej publikacji jest
przedstawienie informacji na temat możliwości stosowania bo-
lusów we współczesnej radioterapii.
Rodzaje bolusów
W zależności od zastosowania istnieją różne materiały, z któ-
rych wykonywane są bolusy. Do skompensowania braku tkanki
stosuje się między innymi bolusy woskowe (Rys. 1a), które po
rozgrzaniu można formować w dowolne kształty. Takie bolusy
są używane m.in. u pacjentek po mastektomii napromienianych
techniką fotonowo-elektronową [2]. Natomiast do zwiększe-
nia dawki na powierzchni skóry powszechnie stosuje się bolusy
żelowe (Rys. 1b), które mają formę prostokątnych, żelowych
płacht o różnej grubości i rozmiarach. Możemy wyróżnić rów-
nież bolusy termoplastyczne (Rys. 1c), które po rozgrzaniu do-
pasowują się do zmiennej anatomii pacjenta, a kiedy wystygną,
utwardzają się i zostają w nadanym im kształcie. Innowacyjnym
rozwiązaniem są bolusy drukowane z odpowiedniego materiału
(np. z akrylonitrylobutadienostyrenu, 1,04 g/cm
3
) na drukarkach
3D (Rys. 1d). Jeszcze innym rodzajem bolusa powierzchniowego
Bolus w radioterapii fotonowej
Mariusz Gruda
1
, Edyta Dąbrowska
1, 2
, Edyta Jakubowska
1
, Piotr Czuchraniuk
3
, Dominika Bodzak
1
1
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Zakład Fizyki Medycznej, ul. Roentgena 5, 02-798 Warszawa, tel. +48 22 546 27 75,
e-mail:
2
Uniwersytet Warszawski, Zakład Fizyki Biomedycznej, ul. Pasteura 5, 02-093 Warszawa
3
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Zakład Radioterapii I, ul. Roentgena 5, 02-798 Warszawa
Rys. 1
Rodzaje bolusów: a) woskowy [3]; b) żelowy firmy MacroMedics [3]; c) termoplastyczny firmy Orfit [3]; d) wydrukowany na drukarce 3D [4]; e), f) brass bolus [5, 6]
