Streszczenie
Technika dynamiczna w radioterapii została wprowadzona do praktyki klinicznej w polskich ośrodkach onkologicznych na przełomie XX i XXI wieku. Technologia ta bazuje na zmianie kształtu pola wiązki w trakcie zabiegu napromieniania. Technika dynamiczna powinna być weryfikowana pod kątem zgodności dawki obliczonej z aplikowaną w czasie seansu terapeutycznego oraz precyzji realizacji terapii. Niestety wypracowane metody weryfikacji technik statycznych, w których kształt wiązki promieniowania jest stały w czasie, nie mogą być wprost wykorzystane do sprawdzenia dynamicznego kształtowania wiązki. Dlatego kontrola jakości technik dynamicznych radioterapii jest obecnie bardzo szybko rozwijającą się dziedziną dozymetrii klinicznej. Weryfikację dawki i jej rozkładu można prowadzić na kilka sposobów, wykorzystując fantomy pomiarowe, urządzenia obrazowania zintegrowane z aparatem terapeutycznym lub urządzenia niezależne przy zastosowaniu oprogramowania dostępnego komercyjnie bądź utworzonego przez siebie. Większość stosowanych metod weryfikacji dawki w technikach dynamicznych wykonywana jest przed rozpoczęciem leczenia (pomiar y dawek oraz ich rozkłady). W artykule przedstawiono metody dozymetrii, pomiarów fantomowych dawek i ich rozkładów oraz doświadczenia własne związane z dozymetrią portalową oraz MLC.
Słowa kluczowe: dozymetria in vivo, DRR, EPID, fuzja obrazowania, mapy fluencji, MLC
Abstract
Dynamic treatment technique was introduce into Polish oncology centers radiotherapy clinical practice at the turn of XX and XXI centuries. This technique involves modification of treatment field shape during the therapeutic session. Like any other irradiation technique, it needs to be verified, whether the calculated dose distribution is consistent with delivered during the treatment session. Unfortunately, developed verification methods of static treatment technique, within which the shape of the treatment field is constant during the procedure, cannot be directly used for dynamic treatment techniques verification. This is why the quality assurance of dynamic treatment techniques is very fast growing field of clinical dosimetry. Verification of dose and its distribution can be carried out in several ways using measurement phantoms or imaging devices integrated or not with biomedical accelerator. It is also possible to use locally developed or commercially available software to verify treatment session information stored in the databases. Most of the dose distribution verification methods are performed before patient starts the treatment. Dosimetry methods, phantom measurements of doses and dose distributions, as well as own experiences with portal dosimetry and MLC, were presented in the paper.
Key words: in vivo dosimetry, DRR, EPID, fusion
imaging, maps fluency, MLC
Wprowadzenie
Radioterapia jest metodą leczenia przede wszystkim chorób nowotworowych za pomocą promieniowania jonizującego. Rozkłady dawek promieniowania w ciele pacjenta wyliczane są na podstawie badań obrazowych, realizowanych przy pomocy urządzeń diagnostycznych oraz analizowanych dzięki wykorzystaniu specjalistycznego oprogramowania. Wyniki obliczeń rozkładów dawek należy weryfikować bezpośrednio w czasie zabiegu napromieniania lub za pomocą fantomów. Zaleca się przeprowadzanie pomiarów in vivo w czasie seansu terapeutycznego z pacjentem. Wykorzystuje się w tym celu dawkomierze półprzewodnikowe lub termoluminescencyjne…
Cały artykuł dostępny w wersji elektronicznej Flippingbook – Inżynier i Fizyk Medyczny 5/2013: www.inzynier-medyczny.pl
Krzysztof Ślosarek
Zakład Planowania Radioterapii i Brachyterapii, Centrum Onkologii – Instytut MSC, oddział Gliwice,