Kilka uwag o egzaminie
Po umieszczeniu pierwszego zestawu pytań kilka osób zwróciło mi uwagę, że mimo zapewnień, iż nie są to pytania egzaminacyjne, przez niektórych zostały one właśnie tak potraktowane. Jeszcze raz pragnę podkreślić, że publikowane pytania mają stanowić wyłącznie pomoc dla osób kończących specjalizację w przygotowaniu do egzaminu specjalizacyjnego. Na wynik egzaminu ma wpływ nie tylko wiedza. Dużą rolę odgrywa umiejętność „sprzedania” posiadanej wiedzy. Wymaga to od zdającego między innymi umiejętności wypowiedzi, z czym – jak się przekonałem – jest często dosyć krucho. Również temu służy przygotowanie przed egzaminem. Oczywiście trudno podać przepis na dobrą wypowiedzieć. Zwrócę uwagę na kilka istotnych aspektów budowania odpowiedzi. Pierwszym i najważniejszym jest język, którym się posługujemy. W wypowiedziach powinniśmy posługiwać się językiem właściwym dla przestrzeni fizyki. Tymczasem stosunkowo często posługujemy się językiem literackim. Gdy mówimy o oddziaływaniach cząstek, to stwierdzamy: fotony o niskiej energii chętniej oddziałują poprzez zjawisko fotoelektryczne. Słowo „chętniej” nie jest słowem z przestrzeni fizyki, która stara się opisać możliwie precyzyjnie otaczającą rzeczywistość. Właściwe sformułowanie wyrażonego sądu może brzmieć: dla fotonów o niskich energiach przekrój czynny na oddziaływanie w zjawisku fotoelektrycznym jest większy niż w zjawisku Comptona i tworzenia par. Formułując taką odpowiedź pamiętajmy jednak, że zapewne komisja zapyta o to, czym jest przekrój czynny. Nie byłoby dobrze, gdybyśmy do opisu rzeczywistości używali pojęć, których nie rozumiemy. Odrębnym zagadnieniem jest zasadność użycia słowa „niskie energie”. Jak wiadomo, to, co dla jednych jest niskie, dla innych jest już wysokie. Powszechnym błędem w wypowiedziach jest mylenie jednostek. Jakkolwiek w literaturze angielskiej do określenia energii używa się potencjału przyspieszającego, to w języku polskim jest to traktowane jako nadużycie. A zatem nie energia 6 MV tylko wiązka wytworzona poprzez efektywny potencjał przyspieszający o wartości 6 MV. Wiele osób nie potrafi dostatecznie posługiwać się wykresem w swojej wypowiedzi. Zapomina o umieszczeniu opisu osi współrzędnych. Kształt wykresu wymaga od komisji bardzo dużej wyobraźni, aby np. odróżnić dawkę głęboką, typową dla wiązki fotonów, od wiązki dla elektronów. Jeżeli już zostaną umieszczone jednostki, to dla przedstawionego wykresu można odnieść wrażenie, że wartość procentowa dawki głębokiej dla wiązki wytworzonej przez efektywny potencjał przyspieszający 15 MV na głębokości 10 cm nie przekracza 10%, co daleko odbiega od rzeczywistej wartości. Narysowany profil wiązki pola otwartego jest niesymetryczny, co wskazuje na jakąś wadę akceleratora. Jeszcze raz pragnę podkreślić, że do egzaminu należy przygotować się nie tylko merytorycznie, ale również warto poćwiczyć sposób prezentowania posiadanej wiedzy. Powodzenia!
Czytaj całość: Inżynier i Fizyk Medyczny 4(2), 2015, 61-62
Paweł Kukołowicz
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Roentgena 5, 02-798 Warszawa, tel. +48 22 546 27 75, e-mail: pk@message.pl