Wprowadzenie
Od momentu odkrycia promieniotwórczości i promieni X minęło ponad 100 lat. W tym czasie odkrywano nowe zastosowania sztucznych źródeł promieniotwórczych. Bardzo szybko dostrzeżono korzyści wynikające z zastosowania promieniowania w życiu codziennym. Po raz pierwszy promieniowanie X użyto w diagnostyce medycznej sześć miesięcy po jego odkryciu. O negatywnych skutkach promieniowania przekonali się po raz pierwszy na początku XX wieku lekarze obsługujący aparaty rentgenowskie. Cierpieli na nowotwory skóry, niedokrwistość lub białaczkę spowodowaną niczym nieograniczoną ekspozycją na promienie (Fot. 1). Dawki, jakie wtedy otrzymywali pracownicy, szacuje się na poziomie około 1 Gy rocznie [1]. Spowodowane to było brakiem jakichkolwiek norm bezpiecznej pracy z promieniowaniem. Rozpatrując skutki działania promieniowania jonizującego na organizm żywy, możemy podzielić je na stochastyczne (ujawniające się przypadkowo) i deterministyczne (nieuniknione po przekroczeniu pewnej dawki progowej). Wzrastająca liczba wykonywanych procedur w radiologii interwencyjnej niesie ze sobą coraz większe ryzyko wywołania efektów deterministycznych wśród personelu wykonującego zabiegi. Wedle polskiego prawa wszystkie jednostki ochrony zdrowia stosujące sprzęt rentgenowski w diagnostyce oraz w procedurach zabiegowych, mają obowiązek prowadzenia kontroli zarówno dawek indywidualnych personelu, jak i pacjentów poddawanych procedurom radiologii zabiegowej. Ostatnie doniesienia i publikacje wskazują na zwiększone ryzyko wystąpienia zaćmy soczewki oka u pracowników narażonych na działanie promieniowania jonizującego. Jak dotąd uważano, że granicą progu są dawki rzędu 2-5 Gy. Obecnie sugeruje się wystąpienie zaćmy popromiennej po przekroczeniu dawki pochłoniętej 0,5 Gy. Najbardziej radykalne badania przedstawiają bezprogową indukcję katarakty popromiennej, co wskazywałoby na jej stochastyczny charakter (a nie deterministyczny, jak dotąd twierdzono). Zaćmę spowodowaną promieniowaniem wykazano przede wszystkim u osób wykonujących procedury w radiologii interwencyjnej z użyciem promieniowania rentgenowskiego (Fot. 2) [3]. Personel ten pozostaje w pobliżu źródła promieniowania X oraz w wysokim zakresie promieniowania rozproszonego, przez kilka godzin dziennie podczas zabiegów, co stwarza duże ryzyko narażenia zawodowego.
Czytaj całość: Inżynier i Fizyk Medyczny 4(2), 2015, 75-78
Agnieszka Szumska, Renata Kopeć, Maciej Budzanowski
Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środowiskowej, ul. Radzikowskiego 152, 31-342 Kraków, tel. +48 12 662 80 00, e-mail: agnieszka.szumska@ifj.edu.pl