vol. 6 4/2017 Inżynier i Fizyk Medyczny
232
radiografia
\
radiography
Wprowadzenie
Stopa jest najbardziej dystalną częścią kończyny dolnej. Składa się
z licznych kości, które dzielą się na kości stępu, śródstopia i pal-
ców – łącznie 26, połączonych wieloma stawami. Największym
stawem występującym w tej okolicy jest staw skokowo-golenio-
wy, łączący goleń ze stopą, znajdujący się między kością skokową
a piszczelową i strzałkową. Ruchy możliwe do wykonania w stawie
skokowo-goleniowym to zawiasowe ruchy zgięcia podeszwowego
lub grzbietowego. Stawy między kośćmi stępu umożliwiają odwra-
canie i nawracanie stopy, a stawy stępowo-śródstopne, w których
występuje nieznaczna ruchomość, umożliwiają tzw. ruchy ślizgo-
we. Kolejnymi stawami znajdującymi się w stopie są stawy śród-
stopno-paliczkowe wykazujące największą ruchomość. Umożliwia-
ją one wykonywanie ruchów zginania, prostowania, odwodzenia,
a także przywodzenia palców. Zawiasowe stawymiędzypaliczkowe
(w paluchu występuje jeden w związku z obecnością tylko dwóch
paliczków, a w pozostałych palcach po dwa) pozwalają jedynie na
zginanie i prostowanie [1]. Tak duża ilość stawów i ich funkcjonal-
ność zwiększa prawdopodobieństwo procesów zapalnych i zmian
zwyrodnieniowych. Zdjęcie rentgenowskie pozwala na ocenę
struktur kostnych, szpar stawowych, uwidocznienie ewentualnych
zmian sklerotycznych, a także cieni tkanekmiękkichwbadanej oko-
licy, a ze względu na niskie koszty wykonania jest ono wykorzysty-
wane jako badanie pierwszegowyboruwdiagnostyce chorób kości
i stawów [2]. Wykonywanie obustronnej radiografii stóp ogranicza
narażenie pacjenta na dodatkową ekspozycję oraz pozwala na ana-
lizę porównawczą obu stóp. Badanie to stosowane jest głównie
w diagnozowaniu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), ale
jest też pomocne w różnicowaniu chorób zwyrodnieniowych sta-
wów (ChZS), dny moczanowej czy neuroartropatii Charcota wystę-
pującej w przebiegu m.in. cukrzycy [3-7].
Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą chorobą
tkanki łącznej powodującą wyniszczanie tkanek stawowych i oko-
łostawowych, co prowadzi do upośledzenia sprawności stawów,
a tym samym ogranicza sprawność fizyczną chorych [3]. Choro-
ba ta dotyka najczęściej stawy symetryczne, m.in. małe stawy
znajdujące się w stopach i rękach [4]. Choroba zwyrodnieniowa
stawów często obejmuje również stawy stóp, m.in. palucha (pa-
luch koślawy –
hallux valgus
czy paluch sztywny –
hallux rigidus
),
a także staw skokowo-łódkowy. W chorobie tej następuje dege-
neracja warstwy chrzęstnej i podchrzęstnej kości, co prowadzi
do bólów stawowych, a także ich zmniejszonej ruchomości [5].
W przebiegu dny moczanowej sole kwasu moczowego odkładają
się w stawach, wywołując ich zapalenie, a także upośledzenie ich
funkcji, co prowadzi do dolegliwości bólowych. Najczęściej kwas
moczowy odkłada się w stawie palucha [6]. Neuroartropatia
Charcota jest przewlekłym procesem niszczenia kości i stawów
kończyny dolnej pozbawionej czucia, występującym jako powi-
kłanie zespołu stopy cukrzycowej, chociaż występuje również
w innych schorzeniach. Proces ten prowadzi do destrukcji kości,
a tym samym do zniekształcenia stopy, w skrajnych przypadkach
konieczna jest amputacja [7]. Do czynników ryzyka wystąpienia
chorób stawów należą wiek, płeć, otyłość, osteoporoza, jak rów-
nież predyspozycje genetyczne [5, 8].
W związku z podobnymi objawami chorób zajmujących stawy
rentgenodiagnostyka klasyczna odgrywa znaczną rolę w ich róż-
nicowaniu i ocenie stanu zaawansowania. Poprawność wykonania
procedury obustronnej radiografii stóp decyduje o jej wartości
diagnostycznej, dlatego bardzo ważny jest dobór właściwych para-
metrów obrazowania oraz odpowiednie pozycjonowanie pacjenta.
Optymalnie dobranewarunki ekspozycji i pole kolimacji mają wpływ
na wartość współczynnika
dose area product
(DAP), jak również istot-
ne znaczenie z punktuwidzenia ochrony radiologicznej pacjenta [9].
Cel
Celem pracy była retrospektywna ocena pola kolimacji w radio-
grafii obustronnej stóp oraz określenie wpływu wielkości obszaru
diagnostycznego zainteresowania na wartość
dose area product
.
Materiały i metody
Analizie poddano 108, losowo wybranych, porównawczych
zdjęć rentgenowskich stóp, wykonanych w okresie od 1 stycz-
nia 2016 r. do 31 stycznia 2017 r. w Zakładzie Radiologii Uniwer-
syteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Do radiografii
użyto aparatu rentgenowskiego Siemens Axiom Aristos FX Plus.
Zdjęcia rentgenowskie zostały wykonane przy wiązce padającej
prostopadle do detektora obrazu.
Ocenie poddano następujące wartości: długości i szerokości
radiogramów, odległości szpar stawu skokowo-łódkowo-pięto-
wego prawej i lewej stopy do dolnej granicy radiogramu (Fot. 1)
oraz parametrów obrazowania (napięcie anodowe i obciążenie
prądowo-czasowe) oraz
dose area product
. Pomiar długości i sze-
rokości radiogramów wykonano na stacji roboczej i porównano
Fot. 1
Metodyka pomiaru odległości od dolnej granicy radiogramu do szpary stawu
skokowo-łódkowo-piętowego stopy prawej i lewej
Źródło: Radiogram z archiwum Zakładu Radiologii Uniwersyteckiego Szpitala Kli-
nicznego w Białymstoku.
