Page 29 - My Project 1

Basic HTML Version

Inżynier Medyczny 1/2012 vol. 1
artykuł naukowy / scientific paper
BHP / OMS
27
klu, nawet o masie wielu kilogramów (takie jak narzędzia, klucze,
butle z tlenem, krzesła, łóżka pacjentów) mogą zachowywać się
jak lecące w stronę magnesu pociski i z tego powodu stwarzają
poważne zagrożenie, nie tylko uszkodzenia infrastruktury tech-
nicznej, ale również zagrożenia życia pacjentów i pracowników.
Ponadto poruszanie się w obszarze silnego pola magnetosta-
tycznego wywołuje przepływ w organizmie prądów zaindukowa-
nych (podobnie jak oddziaływanie pola zmiennego
w czasie) i może powodować takie odczucia, jak: za-
wroty głowy i utrata równowagi, nudności, utrudnio-
na koordynacja wzrokowo-ruchowa. Ustają one po
oddaleniu się od źródła pola magnetostatycznego
i mają nieustalony dotychczas wpływ na stan zdrowia
przy narażeniu wieloletnim, natomiast mogą istotnie
ograniczać zdolność do wykonywania wielu czynno-
ści zawodowych w sposób bezpieczny dla pacjenta, a
także z zachowaniem niezbędnej dokładności [7].
Profilaktyka zagrożeń
elektromagnetycznych
Omówione bezpośrednie i pośrednie zagrożenia
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników obligują pra-
codawców, służby kontrolne i pracowników do podej-
mowania kompleksowych działań, zmierzających do
identyfikacji źródeł i charakterystyki wytwarzanych
przez nie pól, oceny ich istotności dla bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ograniczenia zagrożenia wszędzie,
gdzie jest to konieczne.
Poziom oddziaływania pola elektromagnetyczne-
go zarówno na ludzi, jak i na materialne środowisko
pracy oraz stopnia zagrożenia bezpieczeństwa wsku-
tek tego oddziaływania zależy w pierwszym rzędzie od częstotli-
wości pola elektromagnetycznego (wyrażonego w hercach, Hz,
lub jednostkach nadwielokrotnych – kilohercach, kHz, megaher-
cach, MHz, gigahercach, GHz, i terahercach, THz) oraz natężenia
składowej elektrycznej (wyrażonego w woltach na metr, V/m) i
natężenia składowej magnetycznej (wyrażonego w amperach na
metr, A/m – alternatywnie poziom pola magnetycznego może
być wyrażony poprzez podanie indukcji magnetycznej w teslach,
T, lub częściej w jednostkach podwielokrotnych mikroteslach i
militeslach). Uzupełniająco do oceny zagrożeń elektromagne-
tycznych mogą mieć zastosowanie również natężenia prądów
przepływających w kończynach osób przebywających w pobliżu
źródła pola lub dotykających metalowych obiektów (wyrażone
w amperach, A, lub częściej w miliamperach, mA). W badaniach
naukowych stosowane są również miary oceniane na podstawie
modelowania komputerowego, ale ich użyteczność w ocenie
jednostkowych miejsc pracy jest znikoma [1, 6]. W związku z tym
kryteria oceny poszczególnych zagrożeń są funkcją częstotliwo-
ści ocenianego pola elektromagnetycznego. Z tego powodu usta-
lenie częstotliwości pól elektromagnetycznych emitowanych
przez urządzenia jest jednym z głównych elementów rozeznania
czynników występujących w środowisku pracy – na podstawie do-
kumentacji lub specjalistycznych pomiarów.
Istotnymczynnikiemdeterminującymskutki oddziaływania pola
elektromagnetycznego są również właściwości elektryczne nara-
żonych obiektów (głównie jakość izolacji elektrycznej pracownika
od obiektów uziemionych elektrycznie). W związku z tym, wśród
działań profilaktycznych istotne znaczenie przypada odpowiedniej
organizacji przestrzeni pracy i doborowi materiałów stosowanych
w otoczeniu urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne.
W przypadku zagrożeń związanych z omówionym oddziaływa-
niem silnych pól magnetostatycznych, działania profilaktyczne
obejmują zarówno ścisłą kontrolę obiektów wnoszonych w pobliże
magnesu, jak i organizację przestrzenną stanowisk pracy oraz orga-
nizację procedur pracy, umożliwiającą wykonywanie jej bez koniecz-
ności nadmiernie szybkiego poruszania się wpobliżumagnesu.
Narażenie pracowników na silne pola elektromagnetyczne
można ograniczyć, stosując środki organizacyjne lub techniczne,
dobrane do natury zagrożeń specyficznych dla różnych rodza-
jów zagrożeń występujących przy różnych źródłach pola (tab.
1). W placówkach ochrony zdrowia działania profilaktyczne po-
winny obejmować również pacjentów, którzy nie są poddawani
zabiegom związanym z intencjonalnym narażeniem na pola elek-
tromagnetyczne. Do środków organizacyjnych należą m.in. [1]:
––
odsunięcie pracowników, którzy nie obsługują źródła pola
oraz pacjentów, którzy nie podlegają intencjonalnemu apli-
kowaniu pola elektromagnetycznego, od obszaru silnych
pól poprzez zmianę lokalizacji miejsc ich przebywania,
––
informowanie wszystkich pracowników i pacjentów prze-
bywających stale lub czasowo w pobliżu źródeł o obszarach,
w których występują silne pola, ułatwiające unikanie naraże-
nia, m.in. znakowanie źródeł pól elektromagnetycznych (rys. 1),
––
szkolenie pracowników w zakresie bezpiecznego obchodze-
nia się z urządzeniami wytwarzającymi pola i zasad wykony-
wania pracy w ich otoczeniu.
Do środków technicznych ograniczania narażenia należą m.in. [1]:
––
ekranowanie źródeł pól, np. odpowiednio skonstruowane
obudowy urządzeń,
––
ekranowanie stanowisk pracy, np. kabin
fizykoterapeutycznych,
––
zmiana parametrów pracy urządzeń, np. zmniejszenie mocy
wyjściowej.
Tabela 1
Charakterystyka pól elektromagnetycznych emitowanych przez diagnostyczne i terapeutyczne urzą-
dzenia medyczne oraz zagrożeń elektromagnetycznych, jakie mogą przy nich wystąpić [7 – 12]
Rodzaj
urządzeń
Rodzaj pola
elektromagnetycznego
Źródło pola
Zasięg pola
wymagającego
działań
profilaktycznych
Zagrożenia
bezpieczeństwa
Rezonans
magne-
tyczny
Stale emitowane pole
magnetostatyczne,
a w czasie badania
pacjenta pola radiofalo-
we i gradientowe
Magnes
nadprzewodzący
i cewki diagnostyczne
Pole magnetosta-
tyczne – do
3 m od obudowy
magnesu
B, I, P, R, EMC
Diatermia
chirurgiczna
Pola radiofalowe emito-
wane po uruchomieniu
aplikacji
Elektrody i kable
łączące elektrody
z generatorem (gene-
rator sporadycznie)
Do 0,5 m od
elektrod i kabli
I, P, EMC
Diatermia
fizykotera-
peutyczna
Pole radiofalowe lub
mikrofalowe emitowane
w czasie zabiegu
Aplikatory i kable
łączące aplikatory
z generatorem
(generator
w znacznie mniej-
szym stopniu)
Do 3 m od
aplikatorów, kabli
i generatorów
I, P, EMC
Aplikatory
magnetote-
rapeutyczne
Pole magnetyczne
małych częstotliwości
emitowane w czasie
zabiegu
Aplikatory
Do 0,5-1,0 m od
aplikatorów
I, EMC
– B – zagrożenia balistyczne, I – zagrożenie dla osób z implantami, P – zagrożenie poparzeniem
radiofalowym, R – zagrożenia związane z poruszaniem się w silnym polu magnetostatycznym,
EMC – zagrożenia dla aparatury elektronicznej (kompatybilność elektromagnetyczna).
– Inne urządzenia fizykoterapeutyczne stosowane do terapii prądem (elektroterapii) lub ultradźwiękami,
z uwagi na wykorzystywanie w zabiegach pacjentów niskich napięć i natężeń prądów, nie wytwarzają
pola elektrycznego i magnetycznego o poziomach wymagających kontroli lub ograniczania.