Basic HTML Version
Inżynier Medyczny 1/2012 vol. 1
artykuł / article
standardy / standards
13
diagnostycznego lub terapeutycznego z użyciem promieniowania
jonizującego pozwala na nadzór nad użyciem tego czynnika i jego
ograniczenia, a na zmniejszenie ryzyka konieczności powtarzania
procedury, w przypadku nieosiągnięcia pożądanego celu.
Opisy procedur, zawarte w projekcie opracowywanego doku-
mentu, szczegółowo określają cel i zakres obowiązywania, wy-
magania, podstawy techniczne i zasady ich realizacji.
Pierwszym etapem prowadzonego audytu klinicznego
po-
winna być analiza poszczególnych procedur pod kątem ich za-
stosowania, zgodnie ze wskazaniami klinicznymi oraz osiągnię-
cia pożądanego efektu. Analizując tekst procedur, powstaje
pytanie, czy z punktu widzenia merytorycznej oceny realizacji
procedury radiologicznej, zarówno ze względu na osiągnięty
cel, jak i zachowane zasady jak najmniejszego narażenia pacjen-
ta na promieniowanie jonizujące, uzasadnionym jest zawiera-
nie zasadniczych informacji o naukowych podstawach metod
diagnostycznych lub leczniczych zastosowanych w procedurze
– zwłaszcza, że każda procedura zawiera odwołania literaturowe.
Wwypadku np. rekomendacji ACR merytoryczne i naukowe pod-
stawy są podawane przez odnośniki do zalecanych publikacji.
Kontroli
powinny również podlegać czynniki w sposób bez-
względny i względny determinujące odstąpienie od poddania
pacjenta radiologicznym procedurom diagnostycznym lub tera-
peutycznym, np. specjalnej ochronie podlegają kobiety w ciąży
oraz osoby poniżej lat 16, ze szczególnym uwzględnieniem nie-
mowląt, brak możliwości podania środka kontrastującego.
Określenie w opisach wzorcowych radiologicznych procedur
medycznych, minimalnych wymagań sprzętowych, jest elemen-
tem niezbędnym w opracowywaniu
właściwego postępowania
w trakcie wykonywania zabiegu lub badania. Pozwala to na okre-
ślenie minimalnych standardów sprzętowych, zarówno dla urzą-
dzeń radiologicznych, jak i pozostałego używanego sprzętu oraz
infrastruktury i pomieszczeń. Podobne podejście procesowe mają
zalecenia wymienionych w treści artykułu stowarzyszeń profe-
sjonalistów. Aparatura radiologiczna określana jest przez posia-
dane minimalnie cechy techniczne (np. minimalne pole widzenia
wzmacniacza, stanowiska diagnostyczne, SID, wielkości ognisk
itd.) i/lub posiadane funkcje (radiografia, fluoroskopia, DSA, itd.).
W przypadku infrastruktury pomieszczeń i ich wyposażenia, sto-
warzyszenia profesjonalistów zwykle określają je przez ergonomię
ich użytkowania (wielkość i organizacja pomieszczenia, ustawienie
i organizacja stanowisk) oraz minimalne wyposażenia (np. aneste-
tyczne, urządzenia nadzoru), natomiast projekt opisów procedur
wzorcowych przedstawia to ściślej, jako określone parametry tech-
niczne i minimalnewyposażenie. Należy również zauważyć, że tego
typu wymagania są również sprecyzowane w różnych rozporządze-
niachministra Zdrowia (np. rozporządzenieMinistra Zdrowia z dnia
27 marca 2008 r. w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek
ochrony, zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu
rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i te-
rapii radioizotopowej chorób nienowotworowych [Dz.U. z 2008 r.,
Nr 59, poz. 365 oraz z 2011 r., Nr 48, poz. 253]) i zarządzeniach NFZ.
Zarówno opisy procedur wzorcowych, jak i zalecenia stowa-
rzyszeń profesjonalistów w innych krajach określają bardzo
precyzyjnie wymagania co do kwalifikacji uczestniczącego w ba-
daniach lub zabiegach personelu (specjalności, posiadane szko-
lenia, udokumentowane kwalifikacje zgodnie z wymaganiami),
jak i co do jego ilości (oczywiście dokumenty prawne w postaci
rozporządzeń Ministra Zdrowia i zarządzeń NFZ, stanowią rów-
nież źródło tych wymagań).
Na pewno dokumentem wymagającym szczegółowego nad-
zoru jest skierowanie pacjenta na badanie lub leczenie, które
podlega merytorycznej ocenie, z punktu widzenia uzasadnienia
wykonania procedury radiologicznej. Skierowanie musi zawierać
następujące elementy, w zależności od rodzaju procedury radio-
logicznej: nazwisko i imię chorego, wiek, PESEL, wyszczególnio-
ny obszar obrazowania, główne rozpoznanie kliniczne adekwat-
ne do obszaru poddanego diagnostyce, rozpoznania dodatkowe,
rozpoznania (podsumowanie) z wyników wcześniej przeprowa-
dzonych badań obrazowych, podpis i pieczątka lekarza prowa-
dzącego lub ordynatora, data wystawienia skierowania, piecząt-
ka nagłówkowa oddziału lub szpitala kierującego, informacja o
możliwych powikłaniach i krótka ankieta dotycząca wcześniej
podawanych leków i środków cieniujących oraz możliwych powi-
kłaniach, zgodę chorego na zabieg.
Bezwzględnym czynnikiem wymagającym stałego nadzoru,
który powinien podlegać również szczególnym procedurom
audytowym, jest analiza ryzyka. Każdy proces realizacji badania,
każdy zabieg i każde użycie urządzenia radiologicznego jest ob-
ciążone ryzykiem wystąpienia błędu, skutkującym np. na zdrowiu
pacjenta, zwiększeniem narażenia personelu i/lub pacjenta na
promieniowanie jonizujące, nieosiągnięciem oczekiwanego celu
zabiegu lub badania. Stąd zarówno w procedurach wzorcowych,
jak i opracowanych zaleceniach przez stowarzyszenia profesjo-
nalistów, pojawiają się informacje o możliwych źródłach błędów
proceduralnych lub technicznych oraz o okolicznościach wyma-
gających specjalnej uwagi i ostrożności w stosowaniu procedury.
Analizując różnice między projektem polskich radiologicz-
nych procedur wzorcowych a zaleceniami stowarzyszeń profe-
sjonalistów, - takich jak ACR, AAPM, IPEM, RCR itd., - można
dojść do wniosku, że w rekomendacjach stowarzyszeń zawarto
niezbędne minimalne zalecenia dla warunków realizacji badań
lub zabiegów radiologicznych:
––
personel – minimalne wymagania co do składu, wymagane
kompetencje oraz zakresy odpowiedzialności;
––
usługi administracyjne;
––
zasady przyjmowania pacjenta ambulatoryjnego i pacjenta
szpitalnego z oddziału;
––
pomieszczenia i sprzęt – pomieszczenie zabiegowe/po-
mieszczenie diagnostyczne, pomieszczenie do badania pa-
cjenta, i każde z wyposażeniem właściwym do pełnionych
funkcji (np. podstawowy sprzęt medyczny do diagnostyki,
usg, sprzęt radiologiczny itd.);
––
minimalny czas potrzebny do oceny stanu pacjenta,
np. przed zabiegiem radiologicznym;
––
wymagania diagnostyczne z zakresu diagnostyki obrazowej
niezbędne do prawidłowej realizacji procedury z określe-
niem w procesie konsultacji wyraźnych zysków dla pacjen-
ta z tytułu przeprowadzanej procedury diagnostycznej/
zabiegowej.
Dodatkowe wymagania dla oddziału/pracowni radiologicznej
w przypadku radiologii zabiegowej:
––
pracownia powinna znajdować się w ośrodku zapewniającym
badania diagnostyczne obrazowe z zakresu TK, NMR, USG;
––
parametry urządzeń radiologicznych powinny być do-
stosowane do wykonywanej procedury w następujących
zakresach: wymiar wzmacniacza obrazu, funkcja stałego
zapisu (DSA, kinematografia), wymiar ogniska, wydajność,
pojemność cieplna i efektywność chłodzenia, parametry